Vlissingen als bedevaartsoord

Van 1408 tot 1572 stond er in Vlissingen, op de huidige Grote Markt, een karmelietenklooster dat was opgedragen aan de Heilige Maria: Onze Lieve Vrouwe. De plaats waar het klooster stond was in de veertiende eeuw een klein heiligdom dat het doel was van bedevaarten. Opgelegde bedevaarten wel te verstaan, bedoeld als alternatieve straf voor wetsovertreders en moordenaars, maar ook voor personen of hele families die in ruzies waren verwikkeld. Uit het toenmalige Zeeland zijn vijf bedevaartsoorden bekend. Naast Vlissingen waren dat West-Souburg, Vrouwenpolder, Reimerswaal en Haamstede.

Waarschijnlijk heeft er in Vlissingen een Mariabeeld gestaan, eerst bij het klooster en later langs de zeedijk, tussen de huidige Boulevards de Ruyter en Bankert. Het beeld stond op een paal en heette in de volksmond ‘O.L. Vrouwe op ’t Stokske’. Er zijn drie bedevaarten vastgelegd en bewaard gebleven in de archieven.

De plek onder langs Boulevard De Ruyter waar in de vijftiende en zestiende eeuw 'O.L. Vrouw op 't Stokske' stond (collectie auteur).

De plek onder langs Boulevard De Ruyter waar in de vijftiende en zestiende eeuw ‘O.L. Vrouw op ’t Stokske’ stond (collectie auteur).

(1) Op 2 april 1391 deed de Heer van Vlissingen, Hendrik II van Borsele, uitspraak in een geschil tussen twee Middelburgse families. Deze werden verplicht om zich te verzoenen en elkaar vergiffenis te vragen. Bovendien moesten ze een bedevaart ondernemen. De ene familie zou naar het graf van de Drie Koningen in Keulen gaan en de andere naar Vlissingen, naar Onze Lieve Vrouwe.

(2) In 1480 werd er een overeenkomst gesloten tussen de families Jansz. en Bettens uit Koudekerke. Andries Jansz. had de dochter van Piet Bettens, die Zoete heette, doodgeslagen. Het gerechtshof had een commissie benoemd van vier arbiters. Beide families mochten er twee benoemen. De commissie deed uitspraak op 20 april 1480. De veroordeelde werd onder andere verplicht tot het opdragen van 100 missen in Vlissingen.

(3) Op 28 februari 1519 werd een verdrag gesloten tussen de families van Jan Pieter Gheertsz. en Adriaan Pauwels. Jan Pieter had Adriaan vermoord en moest boete doen. Zijn vonnis telde maar liefst 18 opdrachten, waaronder een aantal betalingen, het opdragen van 30 missen en het ondernemen van bedevaarten naar onder andere de Sint Pieter in Rome en de “…Onser Lieve Vrouwen tot Nye Vlissinghe…”. De laatste moest Jan Pieter doen binnen een maand na terugkomst uit Rome. Ook moest hij een waskaars van een half pond meenemen.

Na 1519 vernemen we niets meer van dit kleine heiligdom. Het zal ongetwijfeld zijn verdwenen tijdens de Beeldenstorm in 1566 of na de overname in 1572 van de macht door de protestanten, onder leiding van Willem van Oranje.

Literatuur

Peter van Druenen, Vissers, Kapers, Arbeiders; Vlissingen 700 jaar stadsrechten, Vlissingen 2015.