Lourdesgrot in Heinkenszand
De Lourdesgrot in Heinkenszand is tot op de dag van vandaag een plek waar katholieken ter bedevaart gaan om er Maria te vereren en hun overledenen te herdenken. De pastoor van Heinkenszand nam in 1911 het initiatief voor de bouw van de grot. Gelovigen die niet in de gelegenheid waren om helemaal naar het Franse Lourdes te reizen, konden dichtbij huis toch ter bedevaart gaan. Ook in Zuiddorpe en Groede stonden toen al Lourdesgrotten.
De Lourdesgrot in Heinkenszand omstreeks 1984, vóór de laatste restauratie (ZB, Beeldbank Zeeland, collectie Jan Bruijns).
Verschijning in Lourdes
Sinds Maria in 1858 in Lourdes aan Bernadette Soubirous zou zijn verschenen, ondernamen katholieke gelovigen bedevaarten naar de grot waar zich dit had afgespeeld. Toen het Vaticaan in 1907 een dag in de liturgische kalender aan deze verschijning wijdde, nam de belangstelling voor de verering van Onze Lieve Vrouwe van Lourdes verder toe.
Heinkenszand
Niet iedereen was in staat om de lange reis naar Lourdes te maken. Daarom werden hier en daar kopieën van de Lourdesgrot gebouwd. In Zeeland staat nu nog een Lourdesgrot in Heinkenszand.
De toenmalige pastoor in Heinkenszand, J. Teule, nam het initiatief voor de bouw van een Lourdesgrot in de tuin bij de H. Blasiuskerk. Al snel had hij voldoende giften binnen. De Rotterdamse aannemer H. Fünnekotter kreeg opdracht om de grot te bouwen. De pastoor zelf legde op 3 september 1911 de eerste steen. Anderhalve maand later vertrok hij overigens naar een parochie buiten Zeeland. Zijn naam leeft voort in een gedenksteen bij de grot: ‘Deze eerste steen gelegd door den z.eerw. heer J. Jos. M. Teule. Pastoor dezer parochie den 13 september 1911.’
Inwijding
Op de dag van Maria Boodschap (25 maart) in 1912 wijdde de deken van Goes, J. Boede, de Lourdesgrot in. Geestelijken uit de omliggende parochies assisteerden hem. Bij deze plechtigheid waren honderden mensen aanwezig. Velen moesten buiten op de Kerkdreef blijven staan, omdat er onvoldoende plaats was in de kerk.
De grot trok in de jaren daarna vele bedevaartgangers. Vooral in de meimaand – traditiegetrouw de maand waarin Maria wordt vereerd. De Lourdesgrot, als onderdeel van de Mariaverering, past in de bedevaartcultuur die deel uitmaakte van het ‘rijke roomse leven’ in die jaren.
De rooms-katholieke kerk in Heinkenszand omstreeks 1925, prentbriefkaart (ZB, Beeldbank Zeeland).
Restauraties
In 1934 werd het Mariabeeld in de grot vervangen. Het nieuwe beeld was een schenking van de Mariacongregatie. Het beeld van Maria met blauwe sjerp en rozenkrans staat in een nis rechts boven de ingang.
De grot is meerdere malen opgeknapt. Vocht en vorst zijn de grootste vijanden. De laatste restauratie vond in 1999 plaats. Toen is de grot tevens voorzien van een glazen deur en verlichting.
Belangstelling
Onder invloed van de hervormingen in de katholieke kerk na het Tweede Vaticaans Concilie nam de belangstelling voor devoties onder gelovigen af. Het aantal bedevaarten liep snel terug. Maar in de jaren tachtig herleefde dit ritueel weer.
De Lourdesgrot in Heinkenszand is inmiddels een beschermd monument en trekt weer volop gelovigen. Ze branden er kaarsen, laten er briefjes achter voor Maria en gebruiken het bezoek voor een moment van bezinning.
Zuiddorpe
De Lourdesgrot in Heinkenszand was niet de eerste in Zeeland. Dat was de grot die de weduwe van burgemeester Onghena in 1876 in haar tuin in Zuiddorpe liet aanleggen. De schare Mariavereerders die de grot wilden bezoeken, werd al snel zo groot dat zij pastoor J.M. Genet voorstelde een nieuwe Lourdesgrot te laten bouwen op het kerkhof bij de parochiekerk. Zij zou de kosten daarvan dragen. Nog in hetzelfde jaar, 1876, was de grot klaar. Twaalf jaar later kwamen daar nog acht kapelletjes (ter ere van de Zeven Smarten van Onze Lieve Vrouw) en vijftien staties (ter ere van de Vijftien Geheimen van de Rozenkrans) bij.
De Lourdesgrot in Zuiddorpe op een prentbriefkaart van circa 1940 (ZB, Beeldbank Zeeland).
In 1904 verleende paus Pius X een volle aflaat aan iedereen die op vastgestelde dagen de Mariagrot in Zuiddorpe bezocht en daar tot Maria bad. Daardoor nam het aantal bedevaartgangers in het Zeeuws-Vlaamse dorp verder toe. De pelgrimage naar de Lourdesgrot in Zuiddorpe hield aan tot het eind van de jaren vijftig.
Vanwege zijn slechte staat werd de grot in 1982 afgebroken. Dit lot had de staties reeds in 1945 getroffen. De kapellen zijn behouden en in de jaren negentig gerestaureerd. Op de plek van de grot verrees een gedenkteken van straatkeitjes in de vorm van een afgeplat trapezium. In de muur bevinden zich een steen uit de oude grot en een nieuw Mariabeeldje.
Groede
In Groede werd in 1890 een Lourdesgrot achter de parochiekerk gebouwd. In de eerste helft van de twintigste eeuw was Groede de belangrijkste bedevaartplaats van West-Zeeuws-Vlaanderen. Nadat de kerk was gesloten, werd het Mariabeeld verplaatst naar het terras van een restaurant in de buurt.
Hulst
In Hulst verrees in de jaren dertig een Lourdesgrot in de tuin van het carmelitessenklooster. Deze grot verhuisde in 1993 naar de tuin van het bejaardentehuis St. Antonius in Groenendijk (Kloosterzande).
Bronnen
Lars Hoedemaker, Lourdes en asperges in Zeeuws-Vlaanderen; Zuiddorpe als pelgrimsoord, in: Zeelandboek 1998, 176-227.
Peter Jan Margry en Charles Caspers, Bedevaartplaatsen in Nederland, deel 1, Amsterdam/Hilversum 1997.
Mariakapel en Lourdesgrot in Heinkenszand op website mariakapellen.nl.
Lourdesgrot en Mariaverering in Zuiddorpe in de Databank Bedevaart en Bedevaartplaatsen in Nederland van het Meertens Instituut.