De brandweerkazerne en BB-commandopost in Middelburg

Aan de Looierssingel in Middelburg werd tussen 1963 en 1966 een nieuwe brandweerkazerne gebouwd. Daaronder kwam een bunker die bij een eventuele (kern)oorlog dienst moest doen. De bunker diende als schuilkelder voor het provinciaal bestuur en als commandopost van de dienst Bescherming Bevolking. In 2004 betrok de brandweer een nieuwe kazerne. Een deel van het complex was toen al in gebruik bij het Provinciaal Archeologisch Centrum Zeeland, dat later opging in de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ), nu Erfgoed Zeeland. De voormalige brandweerkazerne onderging een ingrijpende verbouwing. De SCEZ betrok het gebouw in 2010.

Rijdend materieel brandweer Middelburg (ZB, Beeldbank Zeeland).

Een nieuwe brandweerkazerne

Een brand in de Lange Delft in 1929 was aanleiding voor een grondige reorganisatie van de brandweer van Middelburg. Een commandant en ondercommandanten werden aangesteld en de brandweer kreeg een vast onderkomen in de Sint-Janstraat. Deze situatie duurde tot 1966.

Brandweeremmer (Zeeuws Museum, foto Ivo Wennekes).

Door uitbreiding van zowel personeel als materieel was enkele jaren eerder een grote behoefte ontstaan aan een nieuwe kazerne. In december 1963 besloot de gemeente Middelburg tot de bouw van een nieuwe brandweerkazerne aan de Looierssingel. De kosten hiervan zouden ruim 800.000 gulden bedragen, inclusief een naastgelegen gymzaal en openbaar badhuis. Het badhuis werd nooit gebouwd. In november 1963 was al gestart met de bouw van de onderliggende BB-commandopost.

Detail portier brandweerauto Magirus (Erfgoed Zeeland).

De bouwwerkzaamheden namen snel een aanvang. Op 1 april 1966 kon de brandweer definitief worden overgeplaatst naar het nieuwe onderkomen. De officiële opening vond plaats op 30 maart 1967. Vanaf 1 januari 1969 kreeg het gebouw de naam ‘A.J.W. Mathijssen-kazerne’. Het werd vernoemd naar commandant Mathijssen, die na een dienstverband van 37 jaar op die datum afscheid nam.

Brandweerpenning Middelburg (Zeeuws Museum, foto Ivo Wennekes).

Na samenvoeging van de brandweerkorpsen van Middelburg en Vlissingen tot stadsgewestelijke brandweer verhuisden personeel en materieel eind 2004 naar de nieuwe brandweerkazerne aan de Stromenweg.

BB-commandopost

In een betonnen bunker onder het gebouw was de Bescherming Bevolking gehuisvest. Na de Tweede Wereldoorlog brak internationaal een politiek gespannen periode aan, bekend als de Koude Oorlog. Om bij een eventuele (kern)oorlog de bevolking zo goed mogelijk te kunnen beschermen, zette de Nederlandse regering een organisatiestructuur voor civiele verdediging op, de Bescherming Bevolking. Als onderdeel hiervan werden schuilkelders en commandoposten gebouwd. De bouw van een nieuwe brandweerkazerne aan de Looierssingel gaf aanleiding om daaronder het Provinciaal Centrum Civiele Verdediging (PCCV) en een nieuwe provinciale BB-commandopost te realiseren.

Gebruikelijk waren vierkante bunkers, maar het langgerekte model van de brandweerkazerne is waarschijnlijk de oorzaak van de afwijkende maatvoering van de bunker. Deze heeft een lengte van 60 meter en een oppervlakte van 765 vierkante meter. De aanlegkosten voor de bunker bedroegen 1.275.000 gulden. De bouw ving aan in november 1963 en in augustus 1965 vond de eerste oplevering plaats. Nadat in maart 1966 de bovenliggende brandweerkazerne was geopend, volgde op 29 januari 1968 de opening van de PCCV- en BB-commandopost. De opzet van de bunker was tweeledig: schuilplaats voor het provinciaal bestuursapparaat én commandopost voor het provinciaal commando van de Bescherming Bevolking.

Naast de provinciale bunker bevond zich nog een veel kleinere gemeentelijke BB-commandopost, de zogeheten ‘burgemeestersbunker’. Hij bevatte naast een machinekamer en keukentje één slaapkamer voor ambtenaren en een aparte slaapkamer voor de burgemeester. Deze bunker is betrekkelijk jong, hij is pas begin jaren tachtig opgeleverd. De aanlegkosten hiervan bedroegen circa 400.000 gulden.

Al vanaf 1975 bespraken overheidsinstanties de opheffing van de BB. Het einde van de Koude Oorlog betekende na 1993 ook het einde van de BB-organisatie en langzamerhand het verval in kwaliteit van de betreffende bunkers. De opvang bij calamiteiten werd een functie van de brandweer en het Rode Kruis.

Erfgoed Zeeland

In 1999 werden de bunker en bovengelegen gymzaal van de voormalige brandweerkazerne het onderkomen van het Provinciaal Archeologisch Centrum Zeeland, dat in 2001 opging in de SCEZ (dat in 2019 Erfgoed Zeeland ging heten). De bunker was van januari 1999 tot mei 2009 in gebruik als depot voor de provinciale archeologische collectie, in beheer bij de SCEZ. Van 2007 tot 2009 was er tijdelijk weer een brandweerpost in het gebouw. Daarna betrok de SCEZ per 1 april 2010 het hele complex. Het huidige gebouw heeft de naam ‘Het Schuitvlot’ meegekregen, als symbolische aanlegplaats voor erfgoed.

Literatuur

Hans Sakkers en Johan den Hollander, Schuilkelders in Middelburg, 1939-1984, Koudekerke 2005.