Het Schuitvlot

in Middelburg
Verhalen Erfgoed Zeeland

Vroeger een plek waar boeren met hun schuitjes aanmeerden om in Middelburg hun producten te verhandelen. Nu een aanlegplaats voor het erfgoed van Zeeland. Het gebouw waarin Erfgoed Zeeland (voorheen Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, SCEZ) is gehuisvest, is niet voor niets Het Schuitvlot genoemd. Het Schuitvlot staat aan de rand van de historische binnenstad, nog net binnen de laat zestiende-eeuwse vestingwerken. Economische bedrijvigheid vierde hier in het verleden hoogtij. Op deze plek waren een leerlooierij, lijnbaan en houthandel.

Het Schuitvlot aan de Looierssingel (foto Architecten Alliantie).

Het Schuitvlot aan de Looierssingel (foto Architecten Alliantie).

Gracht

De Looierssingel, Walensingel en Achtergracht vormden gezamenlijk een rondgaande gracht, evenwijdig aan de vest. De gracht werd benut voor het goederentransport over water. Het oostelijk deel van de stad bood plaats aan de havens. Het westelijk deel aan de meer intensieve bedrijfstakken. Straatnamen zoals Looierssingel, Huidevettersgang, Beenhouwerssingel en Volderijlaagte herinneren aan de diverse ambachten. Midden zeventiende eeuw stonden in dit gebied enkele gebouwen. Ze zijn afgebeeld op de stadsplattegrond van Cornelis Goliath (1657). Een deel van het terrein was in gebruik als tuin en boomgaard.

Armeniaans Schuitvlot en omgeving op de kaart van Goliath, 1657.

Armeniaans Schuitvlot en omgeving op de kaart van Goliath, 1657.

Looierssingel

Het gebouw van Erfgoed Zeeland staat aan de Looierssingel. Een singel is eigenlijk een weg langs de buitenzijde van een stadsgracht. Het woord is ontleend aan het Oud-Franse cingle, dat weer is ontleend aan het Latijnse cingula. Het eerste deel van de straatnaam verwijst naar looien. Vanaf de zeventiende tot in de negentiende eeuw was hier een leerlooierij gevestigd.

Houthandel

Pas aan het eind van de negentiende eeuw is het gebied verder bebouwd. Het blok begrensd door Achter de Houttuinen, Armeniaans Schuitvlot, Looierssingel en Baanstraat was begin negentiende eeuw onderverdeeld in de ‘wijken’ Q 31, Q 32 en Q 33. Wijk Q 33 is nu Achter de Houttuinen 12, in 1826 een huis met erf en looierij. In 1881 kocht Gerardus Alberts het huis met erf, uitgestrekte tuin, bloemenkast en kippenhok. De looierij was toen al weg. Het hele gebied Q 30, 31, 32 en 33 behoorde sindsdien lange tijd aan houthandel Alberts & Co. Hier stonden het kantoor, de houtzagerij en het machinegebouw. Tegenwoordig staat op deze plek onder meer het politiebureau. Op Q 33 kwam later kantoor Maljers Végé respectievelijk IJzerhandel De Jager.

Parkeerkelder

IJzerhandel De Jager ging in januari 2000 op de schop vanwege de komst van een winkelcentrum met parkeerkelder.

Brandweerkazerne en BB-commandopost

In december 1963 besloot de gemeente Middelburg aan de Looierssingel een nieuwe brandweerkazerne te bouwen, inclusief een naastgelegen gymzaal en openbaar badhuis. In november 1963 was al gestart met de bouw van een BB-commandopost. Die zou in een bunker komen. De brandweerkazerne werd daarboven gebouwd. De brandweer betrok op 1 april 1966 zijn nieuwe onderkomen. De officiële opening volgde op 30 maart 1967. Veel Middelburgers zullen zich het binnenplein herinneren als het startpunt van hun verkeersexamen op de basisschool. Eind 2004 verhuisde de brandweer naar een nieuwe kazerne aan de Stromenweg. De BB-commandopost was al in 1989 buiten gebruik gesteld. Het Provinciaal Archeologisch Centrum Zeeland (nu Erfgoed Zeeland) vestigde zich in 1999 in de voormalige gymzaal. De bunker kwam in gebruik als depot voor de archeologische collectie.

Een schoolklas bezoekt het depot van het voormalige Provinciaal Archeologisch Centrum Zeeland.

Een schoolklas bezoekt het depot van het voormalige Provinciaal Archeologisch Centrum Zeeland.

Het Schuitvlot: een nieuwe huisvesting voor de SCEZ

De oude brandweerkazerne werd omgebouwd tot de nieuwe huisvesting van wat toen nog SCEZ heette. Architecten Alliantie in Goes maakte het ontwerp. Voor het archeologisch depot werd op het terrein nieuwbouw gerealiseerd. De bunker bleef behouden als een uniek jong monument uit de periode van de Koude Oorlog.

Gevel

De gevels van het SCEZ-gebouw werden opnieuw ontworpen. De SCEZ moest een goed geïsoleerde, duurzame jas krijgen. En een eigen – liefst goed afleesbaar – gezicht in de stad. De ramen in de voorgevel laten voorwerpen en beelden van erfgoed in Zeeland zien. De keien in de schanskorven aan de voorgevel verwijzen naar de aardlagen, het werkterrein van de archeologie. De koperen gevelbekleding van de uitbouw (de voormalige gymzaal) aan het Armeniaans Schuitvlot verwijst naar het werkterrein van de Monumentenwacht: de monumenten in Zeeland.

Eigentijds

De voormalige gymzaal werd verbouwd tot kantoorruimte. Het interieur kreeg eigentijdse tinten. De SCEZ wilde daarmee laten zien geen stoffig archief te zijn, maar een moderne onderneming die met beide benen in de Zeeuwse samenleving staat en het verleden levend houdt. De verbouwing startte op 20 februari 2009. De officiële oplevering vond plaats op 1 februari 2010. Sinds 1 april 2013 zijn alle diensten van de SCEZ in Het Schuitvlot ondergebracht. Sinds 17 januari 2019 is de naam van SCEZ veranderd in Erfgoed Zeeland.