Assemansbroek twee keer ten onder

Het middeleeuwse verdronken dorp Casuele in het noordwesten van de Hedwigepolder (Oost Zeeuws-Vlaanderen) wordt door de komende ontpoldering voor de tweede keer prijsgegeven. Dat is niet uniek in Zeeland. De resten van het in 1530 verdronken Assemansbroek (Broecke, Den Broek) gingen na eeuwen ook weer verloren.

Kerktoren

Dit dorp lag aan de noordkant van de Molenplaat, ten oosten van de Schelde-Rijnverbinding tussen het Bergsche Diep in het noorden en het Markiezaatsmeer in het zuiden. De heer De Krijger, destijds projectleider van Rijkswaterstaat, trof in 1969 of 1970 tijdens de aanleg en verdieping van de haven van de Molenplaat funderingsresten aan van een kerktoren. Later is deze op grond van historische en cartografische gegevens toegeschreven aan Assemansbroek, dat al in de dertiende eeuw bestond.

“Brouc” ten zuidoosten van Reimerswaal op de Zeelandkaart van Jacob van Deventer (1545).

Provinciegrenzen

De funderingsresten bevonden zich in het dijktalud van de toenmalige plaat, waar altijd een duidelijke verhoging te zien was. De funderingen zijn na hun ontdekking weggegraven en in een nabij gelegen, nieuw gat gedumpt. Misschien is niet alles opgeruimd en sluimeren onder de plaat nog wel wat resten voort. Niet het hele dorp hoeft dus verloren te zijn. Hoewel: de locatie van het Zeeuwse Assemansbroek valt tegenwoordig nét binnen de provinciegrenzen van Noord-Brabant.

Grotere Molenplaat

De Molenplaat was ooit veel groter dan de huidige en komt onder deze naam al voor in de achttiende eeuw, zoals op de Kaarte figuratief van de Verdronken en Geinundeerde Landen van Zuyd-Beveland en het Marquisaat van Bergen op den Zoom door D.W.C. Hattinga (1784). Het Verdronken Land van Zuid-Beveland was een rijk mosselgebied; de genoemde kaart werd gemaakt naar aanleiding van één van de vele geschillen over de visserijrechten hier, ditmaal tussen Tholen en Bergen op Zoom. Dergelijke twisten liepen soms zo hoog op dat men van ‘mosseloorlogen’ spreekt. Vanaf 1972 is op de Molenplaat een speciedepot aangelegd door Rijkswaterstaat, om het grondmateriaal dat vrijkwam bij de aanleg van het Schelde-Rijnkanaal te bergen. Na 1992 is de plaat heringericht als natuurgebied.

“Den Broecke” en de Molenplaat op een kaart uit 1891. Linksboven de Thoolse Razernijpolder.

Literatuur

Jan J.B. Kuipers, Assemansbroek en de Molenplaat, in: Jan J.B. Kuipers (eindred.), Sluimerend in slik; verdronken dorpen en verdronken land in zuidwest Nederland, Vlissingen/Middelburg 2004, 47.