Zeeland en de Verenigde Staten

Zeeland heeft een lange relatie met de Verenigde Staten. Dat begon in 1609 toen Henry Hudson in opdracht van de VOC op expeditie ging en de eerste ontdekkingen deed. En ook nu nog is er een innige band die onder andere blijkt uit de jaarlijkse uitreiking van de Four Freedoms Awards.

De eerste kolonisten

In 1609 zocht de VOC een doorgang naar Azië en huurde ze de Engelse kapitein Henry Hudson in om die te vinden. Hij probeerde het via de Noordpool, maar stuitte daar op ondoordringbaar ijs. En dus daalde hij af naar het zuiden. Men dacht destijds dat Amerika maar een smalle landstrook was en hij hoopte dan ook daar een doorgang te vinden. Die vond hij niet, maar hij ontdekte wel een mooie haven met daarbij veel vruchtbare grond. Een paar jaar later vestigden zich hier de eerste kolonisten.

Replica uit 1989 van het schip De Halve Maen, waarmee Hudson naar Amerika voer (foto Roy Googin). Het schip vaart hier ter hoogte van Manhattan.

Van Nieuw Amsterdam naar New York

Op het eiland Manhattan groeide de stad Nieuw Amsterdam. Hier vlakbij werd ook een nieuwe nederzetting gevestigd: Vlissingen. Tegenwoordig is Flushing een wijk in het New Yorkse stadsdeel Queens. De wijk is bekend van het tennistoernooi van Flushing Meadows. Op deze ‘Vlissingse’ weides komt de wereldtop jaarlijks in augustus bij elkaar voor de U.S. Open. De Engelsen lieten hun oog op Nieuw Amsterdam vallen. Ze veroverden de stad en gaven hem de huidige naam: New York. Nederland gaf zich niet zomaar gewonnen. De Zeeuwse admiraal Evertsen veroverde de stad terug, maar zo’n anderhalf jaar later werd de stad teruggegeven aan de Engelsen in ruil voor Suriname.

Eerste handelscontacten

Ondertussen werd er een handelsrelatie opgebouwd met het nieuwe continent vanuit Veere en Middelburg. Er werd onder andere gehandeld in tabak. Er ligt in Virginia nog altijd een tabaksplantage genaamd ‘Campvere’ (de oude naam voor Veere) en eentje die ‘Middelburg’ heet. Er zijn aan die kant van het water dus blijvende herinneringen aan deze handel.

De onafhankelijkheidsstrijd

De Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd eind achttiende eeuw maakte in Zeeland heel wat los. Middelburgse en Vlissingse kooplui konden niet wachten om een handelsverdrag te sluiten. Maar de Staten van Zeeland wilden liever geen partij kiezen – een oorlog met Engeland kon onmogelijk gewonnen worden. Dat sentiment leefde ook in bestuurlijk Nederland. Uiteindelijk werd de onafhankelijkheid in 1782 officieel erkend.

Zeeuwse immigranten

In de negentiende en twintigste eeuw emigreerden veel Zeeuwen naar Amerika. Het waren vooral boeren, ambachtslieden en dagloners op zoek naar een beter bestaan. Ze begonnen overzee vaak een eigen bedrijf of boerderij. Er waren goede vervoersverbindingen met het Grote Merengebied waar velen zich dan ook vestigden (in de staten Michigan, Wisconsin en Illinois). Ook belandden er veel Zeeuwen in Iowa. In Michigan is er zelfs een stadje dat Zeeland heet. Het is gesticht door een groep Zeeuwse immigranten die religieuze onafhankelijkheid zochten in de VS.

Handel en industrie

Tegenwoordig heeft Zeeland een nauwe handelsrelatie met de Verenigde Staten. Zeeuwse bedrijven met een Amerikaanse achtergrond zorgen voor zo’n vijfduizend banen in de provincie. Het gaat daarbij vooral om chemie en voeding, gevolgd door machinebouw en dienstverlening. Maar ook in de negentiende en twintigste eeuw waren er al allerlei zakelijke initiatieven. De Amerikaanse ondernemer Theodore Mace legde eind negentiende eeuw de basis voor een lampvoetenfabriek. Nog altijd wordt er aan lampen gewerkt in Middelburg. Eind negentiende eeuw ontstonden er plannen voor een Zeeland-Amerika Lijn. Dat plan is nooit van de grond gekomen, maar het legde wel de basis voor de latere Holland Amerika Lijn en dat zorgde dan weer voor werk in Zeeland, waar aan de schepen van deze maatschappij werd gewerkt.

De lampvoetenfabriek van Mace in Middelburg groeide uit tot Vitrite (ZB, Beeldbank Zeeland).

De Roosevelts

Het befaamde Rooseveltgeslacht komt hoogstwaarschijnlijk oorspronkelijk van Tholen en daarom had zowel president Franklin Delano Roosevelt als zijn vrouw Eleanor een band met Zeeland. Ze stamden allebei (ze waren verre familie van elkaar) af van Claes Maartenszoon van Rosevelt die in de zeventiende eeuw van Oud-Vossemeer naar Amerika emigreerde. Eleanor legde in 1950 een bezoek aan het dorp af. Er zijn weinig oude sporen meer van het Rooseveltgeslacht in Oud-Vossemeer. Hun oorspronkelijke huis aan de Raadhuisstraat is verdwenen. Maar aan dezelfde straat vind je nog wel het Ambachtshuis en daar is het Roosevelt Informatiecentrum gevestigd. Op een steenworp afstand, bij de Hervormde kerk, staat het kunstwerk ‘De Vier Vrijheden’.

Eleanor Roosevelt bezocht in juni 1950 Oud-Vossemeer, op de foto poseert ze op het bordes van het stadhuis (ZB, Beeldbank Zeeland).

State of the Union

In 1941 hield Roosevelt een legendarisch geworden State of the Union. Met deze toespraak wilde hij het Congres overtuigen dat de Verenigde Staten hun verantwoordelijkheid moesten nemen en in moesten grijpen in de Tweede Wereldoorlog. Hij sprak tijdens zijn betoog van de ‘Four Freedoms’: vier essentiële vrijheden die voor iedereen in de wereld bereikbaar moesten zijn: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, vrijwaring van gebrek en vrijwaring van vrees.

Four Freedoms Awards

In 1982 viel de herdenking van 200 jaar betrekkingen tussen de Verenigde Staten en Nederland samen met het honderdste geboortejaar van Roosevelt. Toen werden de Four Freedoms Awards in het leven geroepen. Elk jaar wordt voor elk van de Vier Vrijheden een award uitgereikt en daarnaast de International Four Freedoms Award (een algemene vrijheidsprijs). De uitreikingen vinden afwisselend in New York en in het Middelburgse Abdijcomplex plaats. Nelson Mandela, Angela Merkel en de Dalai Lama hebben ooit een award in ontvangst mogen nemen.

Middelburg en het gedachtegoed van Roosevelt

In Middelburg zijn twee instellingen sterk verbonden met het gedachtegoed van de Roosevelts. Het Roosevelt Institute for American Studies (1986) verricht onderzoek naar de Amerikaanse geschiedenis. Ook is sinds 2004 University College Roosevelt in de stad gevestigd. Daarnaast zijn er horecagelegenheden naar de Roosevelts vernoemd. Je kunt overnachten in boutique hotel The Roosevelt, pal naast de Abdij waar de Four Freedoms Awards tweejaarlijks worden uitgereikt. Op vijf minuten loopafstand hiervan vind je brasserie en boutique hotel Eleanor.