Zeehavens

Zeeland heeft met Zeeland Seaports na Rotterdam een van de grootste havens van Nederland. De haven van Zeeland Seaports ligt aan twee kanten van de Westerschelde. In Terneuzen en Vlissingen-Oost (ook vaak het Sloegebied genoemd). Je vindt er haven- en industriegebieden. Die twee gaan hand in hand. De havenindustrie floreert in Zeeland en dat is voor een groot deel te danken aan het feit dat in de jaren zestig van de twintigste eeuw vanuit politiek Den Haag werd besloten om actief industrie naar Zeeland te lokken.

Scheepsbouw

Scheepsbouw is lange tijd een belangrijke industrie geweest in de havens van Zeeland. Maar toen de door motoren aangedreven schepen hun intrede deden, verdwenen veel van de kleinere Zeeuwse scheepswerven. Een aantal grotere spelers bleef overeind. Aan het Kanaal door Zuid-Beveland bij Hansweert ligt er nog een, bijvoorbeeld. Maar de bekendste is zonder twijfel Koninklijke Maatschappij De Schelde (tegenwoordig Damen/Amels) uit Vlissingen. Die bekendheid hangt deels ook samen met het feit dat de scheepswerf heel erg verbonden was met de stad. Sterker nog: een deel van het stadscentrum werd opgeofferd aan de werf. Wanneer er hier een flink schip werd gebouwd, zag je het langzaam boven de stad uitgroeien. Zelfs de paar Vlissingers die niet voor de Schelde werkten, kregen zo toch alles van het bouwproces mee.

De Gelderland (zwart schip) en de Soerakarta (wit schip) op scheepswerf De Schelde (ZB, Beeldbank Zeeland, Schelde fotoarchief). Oplevering van de Soerakarta vond plaats op 13 januari 1913

Buitenhavens

Scheepswerf De Schelde werd overgenomen door Damen/Amels en ging zich toeleggen op superjachten. Het bedrijf schoof meer op richting de Buitenhavens. Er liggen hier tegenwoordig altijd wel een paar superjachten buiten die je vanaf de Koningsweg kunt bewonderen. Niet zo dominant aanwezig als de schepen van vroeger, maar ook zeker niet minder indrukwekkend. Het oude terrein is inmiddels deels weer in gebruik genomen voor bewoning. Al staan er hier en daar nog wel aandenkens uit de glorietijd van De Schelde zoals de oude Scheldekraan.

De Scheldekraan bij het evenement Vlissingen Maritiem in augustus 2012.

Sloegebied

De Binnenhaven lag al wat verder uit het centrum, maar voor de volgende stap – de aanleg van een compleet nieuw havengebied – werd kilometers oostwaarts uitgeweken naar het Sloegebied.
Er was de overheid veel aan gelegen om werkgelegenheid buiten de Randstad te stimuleren. Het Sloegebied werd met overheidssteun ontwikkeld tot een groot haven- en industriegebied. Er waren twee grote ondernemingen (Pechiney en Hoechst) die zich er wilden vestigen, maar ze hadden dan wel veel en goedkope stroom nodig. Daarom werd de kerncentrale van Borsele gebouwd. Dat was niet onomstreden, want er was geen oplossing voor de opslag van afvalstoffen en men was bang voor verontreiniging van de Westerschelde door het koelwater. Er was veel verzet. Het feit dat de centrale goedkope stroom leverde, zorgde er overigens wel voor dat het Sloegebied een succes werd. Er vestigden zich nog veel andere grote (chemische) bedrijven.

Je kunt het Sloegebied niet zelfstandig bezoeken, maar er zijn in de zomermaanden regelmatig havenrondvaarten. De schepen op weg naar de haven kun je trouwens ook perfect zien vanaf de boulevard van Vlissingen. Ook kun je de Sloehaven en de bijbehorende bedrijven zien tijdens wandelingen of fietstochten. Zo heb je er perfect zicht op in de omgeving van Fort Rammekens. En op het strand van de Kaloot, net buiten Borssele, ben je vlakbij de kerncentrale. Wil je trouwens meer weten over de centrale, dan is er ook nog dit Zeeuwse canonfilmpje.

Tijdens de bouw van de kerncentrale, foto uit 1970 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Terneuzen

Een tweede zeehavengebied werd bij Terneuzen ontwikkeld. Hier vestigde zich in de jaren zestig het Amerikaanse Dow Chemical aan de Westerschelde. Dow koos uiteindelijk voor Terneuzen omdat er hier alles aan werd gedaan om de omstandigheden voor het bedrijf ideaal te maken. Zo mochten ze in Terneuzen de grond in eigendom krijgen en werd deze ook nog bouwrijp gemaakt door de gemeente. Voor uitbreiding van het bedrijf werd nieuw gebied ingepolderd, een nieuwe insteekhaven aangelegd en het Kanaal van Gent naar Terneuzen verdiept. En dat bood allerlei andere bedrijven natuurlijk ook weer heel wat mogelijkheden.

Wil je in Terneuzen iets meekrijgen van de havenactiviteiten, dan móét je een bezoek brengen aan Portaal van Vlaanderen (inclusief uitzicht op de zeesluizen en vaartocht over het Kanaal van Gent naar Terneuzen). Ook is er een scheepsspotterplek op de Westpier van de Veerhaven. Met de verrekijker kun je alle details van de passerende zeereuzen daar in je opnemen.

Werkgelegenheid

De plannen om Zeeland er economisch bovenop te helpen, werkten. Het leverde duizenden arbeidsplaatsen op en ging zelfs een daling van het bevolkingsaantal tegen. In de jaren zeventig vestigden zich zelfs bijna 25.000 mensen meer in Zeeland dan dat er weggingen. De chemische industrie is nog steeds (samen met het toerisme) de belangrijkste aanjager van de Zeeuwse economie.