Welen

Zeeland heeft vele dijkdoorbraken gekend. Vele namen verwijzen naar de restanten ervan: welen, putten, brilletjes en brillekens. In de rest van Nederland spreekt men van een wiel of waal. Bekend in Zeeland zijn De Grote Put bij IJzendijke, de Keizerput bij Overslag, de Brillentjes van Breskens en de Brilletjes van Nisse.

Weel Brilletjesdijk Ovezande.

Ontstaan

Welen zijn kolkgaten die ontstaan zijn na een dijkdoorbraak en zijn rond van vorm. Als een dijk bij een hoge stormvloed doorbreekt, stort het water met kracht in de polder. Op de foto is goed te zien met welke kracht zo’n doorbraak gepaard ging. Bij dijkherstel koos men meestal de weg van de minste weerstand en legde men de nieuwe dijk buiten- of binnenom de diepe kolk. Deze bleef daardoor bestaan als een aantrekkelijk landschapselement. Vooral de Zak van Zuid-Beveland is bezaaid met welen. Soms als brillenglazen bij twee welen. De bekendste brilletjes zijn wel die nabij Nisse.

Overstroming.

Zwake

Ooit was de Zwake een druk bevaren getijdenkreek tussen de Honte, de Westerschelde en het Veerse Gat. In de 13de en 14de eeuw werd ‘de Zwake’ geleidelijk ingepolderd. Na deze inpoldering bleef er weinig over van deze dynamische zeearm. Het restant, de Zwaakse Weel, is dus geen weel maar een kreekrest. Het ligt tussen ‘s-Gravenpolder en Nisse. Een van de laatste dammen die in de Zwake werd aangelegd (1502) was de dam nabij Nisse. De Louisepolder was toen nog zee. De zanderige bodem van die dam bleek weinig stabiel om een flinke storm te weerstaan. Bij de stormen in 1511, 1513, 1514 en 1519 was het dan ook raak en brak de dijk door.

Zwaakse Weel.

Natuur en landschap

Tegenwoordig is de Zwaakse Weel het grootste natuurgebied van Zuid-Beveland. Het is in beheer van Natuurmonumenten. In de winter kan je er goed schaatsen. Je kunt er omheen wandelen of fietsen. Mooie boerenhoven zijn er te vinden zoals Kwistenburg en de gerestaureerde Rode Hoeve.

Hofstede Kwistenburg ligt in Middelzwake ten zuidwesten van ‘s-Gravenpolder. (ZB, Beeldbank Zeeland, foto J. Wolterbeek, circa 1989)

Bronnen

Geschreven door Theo Aernoudts, Stichting Landschapsbeheer Zeeland, De Boom In 2000-1.
www.natuurmonumenten.nl