Voorstraatdorpen

Er zijn heel wat voorstraatdorpen in Zeeland. Waar ringdorpen haast organisch rond een kerk lijken te zijn gegroeid, zijn voorstraatdorpen doorgaans meer gepland. De hoofdstraat met de fraaiste woningen staat haaks op de zeedijk. Vaak heet die straat tegenwoordig nog steeds Voorstraat. De straten ernaast zijn voor gebouwen die minder in het oog hoeven te springen. Voorstraatdorpen zijn iets jonger dan ringdorpen. Ze werden tussen de vijftiende en achttiende eeuw aangelegd in nieuwlandpolders of herdijkte polders waar men helemaal nieuw (en planmatig) kon beginnen.

Colijnsplaat

Colijnsplaat is een van de bekendste voorstraatdorpen van Zeeland. Het is planmatig ontworpen toen Noord-Beveland eind zestiende eeuw werd drooggelegd. De brede Voorstraat loopt centraal door het dorp recht op de dijk af en komt aan de andere kant uit op een vierkant kerkhof. Parallel aan de Voorstraat zijn er vier smallere achterstraten: twee aan de west- en twee aan de oostkant. Halverwege dijk en kerkhof wordt de Voorstraat gekruist door de toepasselijk genaamde ‘Kruisstraat’. De lijnen die destijds werden uitgezet zijn nog steeds intact. Mede vanwege die bijzondere plattegrond heeft Colijnsplaat een beschermd dorpsgezicht. Het historische karakter van de Voorstraat wordt gekoesterd. Dat zie je bijvoorbeeld aan de hier aangeplante leilindes die de rechtlijnigheid van de straat mooi benadrukken.

De Voorstraat in Colijnsplaat loopt vanaf de dijk naar het kerkhof, op de foto aan het einde de kerk (Erfgoed Zeeland).

De Voorstraat in Colijnsplaat loopt vanaf de dijk naar het kerkhof, op de foto aan het einde de kerk (Erfgoed Zeeland).

Sint-Annaland

Sint-Annaland is een ouder voorstraatdorp. Eind vijftiende eeuw werd de polder waar je het dorp nu nog vindt, bedijkt in opdracht van Anna van Bourgondië en toen zijn de plannen voor het dorp waarschijnlijk ook gemaakt. De Voorstraat in Sint-Annaland verbindt twee zwaartepunten. Aan de ene kant van de Voorstraat is dat het kruispunt met de dijk om de polder. Hier lag ooit ook de haven. Die is inmiddels gedempt, maar nog wel goed herkenbaar. Aan het andere uiteinde ligt de weidse Ring. Die wordt gedomineerd door een kerk en kerkhof. Opvallend is de ronde vorm van de ring. In jongere voorstraatdorpen zoals Colijnsplaat is die vaak rechthoekig.

De Vermetstraat in ‘s-Heer Arendskerke is een voorstraat, hij verbindt de Torenring rond de kerk met de oude zeedijk (Erfgoed Zeeland).

De Vermetstraat in ‘s-Heer Arendskerke is een voorstraat, hij verbindt de Torenring rond de kerk met de oude zeedijk (Erfgoed Zeeland).

’s-Heer Arendskerke

Van oorsprong is ’s-Heer Arendskerke een ringdorp. Het is in 1200 gesticht en daarmee behoorlijk wat ouder dan de meeste voorstraatdorpen. De eerste huizen werden in een ring rond de kerk gebouwd en in dat opzicht is het echt een ringdorp. Maar uiteindelijk kreeg ’s-Heer Arendskerke ook een voorstraat (Vermetstraat genaamd) die de dorpskern met de zeedijk verbond. Dat betekent dat er hier twee dorpsstructuren door elkaar lopen. Het is een ring-voorstraatdorp. Er is een Zeeuws canonfilmpje over ’s-Heer Arendskerke dat meer uitleg geeft over het dorp en verschillende dorpsstructuren.