Ongrijpbare Tempeliers

In Middelburg besloot men eind jaren negentig het loopniveau van de Markt te verlagen. De ontdekking van een grafkelder in januari 1998 ontlokte aan een geestdriftige journalist een bericht over een mogelijk tempeliersgraf. Maar dit graf bleek het eerste van 32 grafkeldertjes, die tijdens het archeologisch onderzoek blootkwamen. Ze hoorden bij de in 1575 afgebroken Westmonsterkerk.

Rode kruisen in grafkelders prikkelen de fantasie over tempeliers (Middelburg, Markt, 1998; Beeldbank Erfgoed Zeeland).

Tempeliershuis Zierikzee

Het is met de legendarische Tempeliersorde, gesticht tijdens de Kruistochten en in 1307-1312 op dramatische wijze ten val gebracht door de Franse koning en de paus, altijd wat sukkelen geweest op archeologisch gebied. Tal van aan deze orde verbonden locaties bleken er niets mee te maken te hebben. Zoals het veertiende-eeuwse ‘Tempeliershuis’ De Haene aan de Meelstraat in Zierikzee. De tempeliers hadden in Zierikzee geen vestiging; toch meldde men in de zestiende eeuw dat in Zierikzee bijna alle tempeliers in één nacht waren omgebracht.

Huis De Haene (Tempelierenhuis), Zierikzee (albumplaatje uit het album ‘Holland zooals wij het zagen’).

Toeschrijving

Toeschrijving aan de tempeliers van allerlei onverklaarde bouwkundige restanten wordt ook wel de ‘Tempelierslegende’ genoemd. Een aantal opgeheven kloosterorden, zoals de eksterbroeders, lazarieten en zakbroeders, werd gaandeweg geassocieerd met de veel bekendere tempeliers. In Zierikzee lag de overdracht van het huis van de in 1274 opgeheven orde van de eksterbroeders aan de predikheren aan de basis van de plaatselijke tempeliersverhalen.

Zaamslag

In Ossenisse meldde men in 1853 ook de vondst van een begraafplaats van tempeliers. Maar de enige Zeeuwse locatie die met zekerheid aan de orde wordt toegeschreven is de Tempelhof bij Zaamslag, eveneens in Oost Zeeuws-Vlaanderen. De eerst bekende vermelding is uit 1282; ter plaatse zijn oudere aardewerkvondsten gedaan, die er mogelijk mee in verband staan. Na 1312 kwam deze vestiging aan de johannieters. Op de locatie bij Zaamslag zijn op verschillende tijdstippen archeologische waarnemingen gedaan.  Vanouds deden over dit terrein ook allerlei bovennatuurlijke volksverhalen de ronde. De plaatselijke bevolking had eeuwenlang onthouden dat hier ‘iets bijzonders’ was geweest.

Historische illustratie van tempeliers (circa 1870).

Meer weten?

Adrie de Kraker, Activiteiten van de Tempeliers in Zeeland, domein en invloed van de Tempelridders nabij Axel en Zaamslag 1200-1584, in: Zeeland 3 (1994) 1, 1-8.
Jan J.B. Kuipers, ‘De Tempel’ bij Zaamslag, in: Nehalennia 96 (1993), 26-29.
Jan J.B. Kuipers (eindredactie), Henk Hendrikse, Anneke van Waarden-Koets (red.), De onderkant van de Markt; de Westmonsterkerk van Middelburg in archeologie en historie, Abcoude 2000.
R.J.H. Lensen, De vroegste geschiedenis van Zaamslag, Zaamslag 2016.
A. de Mul, Oorkondenboek van het hospitaal der H. Maagd en der H. Drievuldigheid te Zaamslag, 1338-1596, in: Jaarboek van de Oudheidkundige Kring De Vier Ambachten, 1932, 95-154.