Jacob Hendrik Schorer, de eerste gouverneur van Zeeland

Jacob Hendrik Schorer had al een lange bestuurscarrière achter de rug toen hij in 1814 aantrad als gouverneur van Zeeland. Hij was de eerste in deze functie. Schorer was een gematigd bestuurder, die onder verschillende machthebbers diende. Onder hen de Franse keizer Napoleon, die hij beledigde, maar bij wie hij ook weer in de gunst kwam.

Portret van jhr. mr. Jacob Hendrik Schorer door Pieter Bourjé, 1818, olieverf op doek (Zeeuws Museum, foto Ivo Wennekes).

Burgemeester

Het nieuwbakken koninkrijk der Nederlanden was al eind 1813 een feit, maar het duurde nog tot begin 1814 voordat ook Zeeland geheel van de Fransen was bevrijd. Op 16 mei 1814 benoemde de soeverein vorst Jacob Hendrik Schorer (1760-1822) tot gouverneur van Zeeland. Hij zou dat drie jaar blijven. Zijn grootste verdiensten als bestuurder lagen eigenlijk in de periode daarvóór. Als burgemeester van Middelburg maakte hij in deze turbulente jaren de een na de andere machtswisseling mee. Hij diende onder koning Lodewijk Napoleon in het koninkrijk Holland, onder de Engelsen in 1809 en vanaf 1810 onder de Franse keizer Napoleon.

Pragmatisch

Schorer trok niet snel partij in politieke kwesties. Dat maakte hem tot iemand die bij uitstek geschikt was als onderhandelaar. Hij werd geroemd om zijn succes in de besprekingen met Frankrijk in 1795, toen hij de Franse inlijving van Walcheren kon voorkomen. Tijdgenoten beschreven Schorer als een pragmatisch bestuurder, integer, krachtdadig, gedreven en loyaal. Hij nam zorgvuldig besluiten, was recht door zee en schroomde niet om zijn emoties te tonen.

Ongelukkige kennismaking

Als burgemeester van Middelburg maakte hij in mei 1810 kennis met de Franse keizer Napoleon. Die had Walcheren – evenals de rest van Nederland – ingelijfd bij zijn rijk. Toen Napoleon op Walcheren arriveerde, moest de burgemeester hem volgens goed gebruik de sleutels van de stad aanbieden. Schorer wachtte de keizer met zijn gevolg op bij de herberg Het Groene Woud, tussen Middelburg en Vlissingen. Toen de stoet gearriveerd was, vergiste Schorer zich in de persoon van de keizer en bood hij de sleutels aan iemand anders aan. Een blunder van jewelste. Napoleon was bovendien verontwaardigd over de welwillendheid waarmee Middelburg een jaar eerder de Engelsen had verwelkomd. Hij weigerde daarom de sleutels in ontvangst te nemen, maakte Schorer uit voor ‘schurk’ en trok op eigen houtje naar de Middelburgse Abdij. Zijn boze bui duurde niet lang. Korte tijd later herstelde hij Schorer in ere.

Portret van Napoleon, ets door Jacob Ernst Marcus, 1811 (Rijksmuseum Amsterdam).

Napoleon benoemde Schorer in een commissie die de belangen van de stad en het eiland op een rijtje moest zetten. Overigens wond Schorer er geen doekjes om dat hij zich nog steeds trouw achtte aan de koning van Holland. Dat was Napoleons broer Lodewijk Napoleon, door de keizer zelf aan de kant gezet. Napoleon liet zich door zoveel openlijke ontrouw van Schorer echter niet van de wijs brengen.

Gijzelaar

In december 1813, kort voor de val van Napoleon, zetten de Fransen Schorer in Vlissingen gevangen. Als notabele ingezetene van Middelburg was hij een belangrijke gijzelaar. Een maand later was hij vrij en werd hij door de nieuwe vorst Willem gevraagd om commissaris-generaal van Zeeland te worden. Daaruit vloeide enkele maanden later zijn aanstelling tot gouverneur voort.

Stadspaleis

Schorer woonde met zijn gezin in het fraaie huis De Commanderij in Middelburg, achter de Oude Kerk. Sinds 2000 is hier het Zeeuws Archief gevestigd. Het pand staat ook bekend als het Van de Perrehuis, genoemd naar zijn bouwheer, Johan Adriaen van de Perre. Schorer was vermoedelijk de laatste particuliere bewoner. In 1830 werd hier het gerechtshof gehuisvest. Daaraan herinnert nu nog de naam van de straat: Hofplein. Schorers tweede echtgenote, Johanna Maria van den Brande, had het stadspaleis geërfd van haar tante Jacoba van den Brande, de weduwe van Van de Perre. Dit echtpaar had het huis eerder ingrijpend laten verbouwen. Schorer was via zijn echtgenote ook in bezit gekomen van de buitenplaats Toornvliet, even buiten Middelburg gelegen aan de weg naar Koudekerke. Zijn vrouw had het buiten van haar moeder geërfd. Het gezin Schorer verbleef er regelmatig.

Het gebouw aan het Hofplein toen het rechtbank was. Eerder was dit Schorers woonhuis. Foto C.W. Bauer, circa 1885 (Zeeuws Archief).

Wetenschap

Schorer was behalve een bekwaam bestuurder ook een liefhebber van wetenschap, vooral de wis- en natuurkunde. Hij was actief in het genootschapsleven in de Zeeuwse hoofdstad. Hij schonk het Zeeuws Genootschap onder meer boeken en voorwerpen voor het kabinet van oudheden.

Afnemende gezondheid

Na enkele jaren gouverneur te zijn geweest, namen Schorers krachten af. Om die reden nam zijn schoonzoon Henri van Doorn van Westcapelle vanaf 16 juli 1817 het gouverneurschap waar. Twee maanden later, op 18 september 1817, werd Van Doorn officieel benoemd als de nieuwe gouverneur.  Schorer stierf na een langdurig ziekbed op 19 januari 1822, bijna 62 jaar oud.

Literatuur

Huib Zuidervaart, ‘Eender en anders: ‘Representant’ Van de Perre en ‘Gouverneur’ Schorer, twee bewoners van een machtig pand’, in: Jeanine Dekker e.a. (red.), Een bijzonder huis op een bijzondere plek – Het Van de Perrehuis in Middelburg en zijn omgeving, Middelburg 2000, 129-157.
Jan Zwemer, Jacob Hendrik Schorer (1760-1822), een Zeeuwse bestuurder in crisistijd, Middelburg 2020.

Meer verhalen over Jacob Hendrik Schorer op de website van het Zeeuws Archief.