Functie en gebruik van het stadhuis in Middelburg

Het stadhuis van Middelburg werd midden vijftiende eeuw gebouwd als zetel van het stadsbestuur. Ook de handel in vlees en lakenstof vond er onderdak. Vanaf 2004 is de UCR (University College Roosevelt) de voornaamste gebruiker.

Stadsbestuur, Vleeshal, Lakenhal, Vierschaar

Het waren (vanzelfsprekend) in eerste instantie het stadsbestuur en de gemeentelijke ambtenaren die het stadhuis gebruikten. In het verleden waren economie en stadsbestuur nauw met elkaar verbonden. De toenemende vraag naar vlees en handel in wol moesten in goede banen geleid worden. Vandaar dat een Vleeshal met daarboven een Lakenhal aan het stadhuis zijn gebouwd. Tot 1900 was de Vleeshal ook als zodanig in gebruik. Op de begane grond van het gebouw bevond zich ook de Vierschaar. Dit is de plek waar recht werd gesproken.

De oude rechtzaal ‘De Vierschaar’ in het stadhuis, circa 1935 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Terechtstelling

De stad Middelburg bezat het zogenaamde halsrecht. Dit betekende dat de doodstraf uitgesproken mocht worden. Terechtstellingen vonden plaats op het marktplein voor het stadhuis. Tot en met 1838 werden daar personen in het openbaar terechtgesteld. De laatste vrouw die er ter dood werd gebracht, is de moordenares Sara Janse Geldhof in het jaar 1838. Het procesdossier van Sara Geldhof en een schoentje van haar worden bewaard in het Zeeuws Archief.

Jammerlijk

Na 1900 bracht men in de voormalige Vleeshal het gemeentelijk oud-archief onder. Op 17 mei verbrandde dit jammerlijk. Ook de stedelijke oudheidskamer, een stedelijk museum met bijzondere voorwerpen als schilderijen (waaronder schuttersstukken), middeleeuwse muziekinstrumenten en veel meer, gingen toen geheel verloren. Niet alleen oorlogshandelingen zorgden echter voor verlies of verdwijnen van oude delen van het complex. Zo is het zogenaamde adelaarshuisje al heel lang verwenen. Dit uit het einde van de zestiende eeuw daterende gebouwtje herbergde een of meer levende arenden als verzinnebeelding van het Middelburgse wapen. Het huisje op de hoek van het stadhuis, naast de Vleeshal, is in 1858 afgebroken. De laatste Middelburgse arend is opgezet en bevindt zich in de collectie van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen.

Trouwzaal in het stadhuis van Middelburg met zeventiende-eeuws wandtapijt. Foto uit 1972 (ZB, Beeldbank Zeeland, foto W. Riemens).

Gedaanteverwisseling

Bij de herbouw na 1940 onderging het interieur van het stadhuis een gedaanteverwisseling. Wel richtte men het in oude stijl in met antieke meubelen, schilderijen en wandtapijten. Het zogenaamde gotische gedeelte van het stadhuis bestaat nu uit:
voorhal
Trouwzaal
trappenhuis
voormalige Raadszaal
voormalige B&W Kamer
Burgerzaal
De aanbouw aan de Lange Noordstraat en de Helm (het pleintje achter het stadhuis) is naoorlogs en modern ingericht.

Interieur van de Burgerzaal, circa 1968 (ZB, Beeldbank Zeeland, foto A. van Wyngen).

Verhuizing

Ook na de herbouw van het stadhuis was het nog steeds de zetel van het gemeentelijk bestuur. Op den duur voldeed het gebouw echter niet meer voor bestuur en ambtenarenapparaat. De kamers en zalen in het gebouw waren niet praktisch in het gebruik als kantoorruimte. Ook was het te klein om alle medewerkers te kunnen huisvesten. Verschillende afdelingen waren verspreid over de stad in diverse gebouwen gehuisvest. Vandaar dat de gemeente Middelburg in juni 2004 een nieuw stadskantoor aan het Kanaal door Walcheren in gebruik nam.

Malle Betje

De Abdijtoren wordt in Middelburg Lange Jan genoemd. En in de volksmond heet de stadhuistoren wel Malle of Gekke Betje. Naar verluidt komt dat omdat het uurwerk van de Lange Jan altijd als eerste slaat en dat van Malle Betje erachteraan huppelt.

Nieuw gebruik

Sinds 2004 is het stadhuiscomplex in gebruik bij het University College Roosevelt (UCR). Dit is een universitaire opleiding naar Amerikaans model. Vanaf begin 2007 is ook het gotische deel in beheer bij het UCR. In dit deel van het gebouw vinden regelmatig bijeenkomsten en vergaderingen plaats. Ook huwelijken worden er nog steeds voltrokken.

De Stichting Beeldende Kunst Middelburg gebruikt de naastgelegen Vleeshal als expositieruimte.

In het zomerseizoen zijn er rondleidingen in het gotische deel van het stadhuis. Dit alles maakt het mogelijk voor belangstellenden een groot deel van dit historische gebouw te bezoeken en te bewonderen.