Ermerins in Reimerswaal

Het Zuid-Bevelandse Reimerswaal, één van Nederlands beroemdste verdronken steden, werd na een kwakkelende doodsstrijd van een eeuw in 1631 door zijn laatste inwoners verlaten. De eerste ‘serieuze’ publicatie met waarnemingen op het verdronken Reimerswaal stamt uit 1788 en is van de hand van de Veerse regent en kroniekschrijver Jacobus Ermerins (1725-1795).

‘veele uitsteekende wortelen’

Ermerins verwonderde zich erover dat een stad die door ‘Koophandel, Zeevaard en Neering’ eens zo bekend was, geheel en al bij de nazaat onbekend was geraakt. In juni 1776 begaf Ermerins zich met een hengst (een Zeeuws platbodemschip) vanuit Tholen naar de verdronken stad. Hij ‘doorwandelde de Slikken, waar deze eertyds oude Stad gelegen was geweest, vond nog veel grondslagen van huizen, ook van Stads buiten muren en toorens’. Ook kon hij de plaats van de kerk nog goed onderscheiden. Het kerkhof was ooit met vele bomen beplant, getuige de ‘veele uitsteekende wortelen, die zelfs nog de ordre aanwezen zoo als dezelve geplant waren’. Voorts zag Ermerins de restanten van straten; van de haven waren nog ‘overblyfsels van ryshoofden en stompen van palen’ te zien.

Portret van Jacobus Ermerins, kopergravure door R. Vinkeles, 1797.

Stadsplattegrond

Jacobus Ermerins betreurde het dat zijn beschrijving niet vergezeld ging van een deugdelijke ‘Grondteekening’. De later weer opgedoken stadsplattegronden van Jacob van Deventer uit het derde kwart van de zestiende eeuw kende hij niet. Ermerins was uiteraard een kind van zijn tijd. Zijn ‘veldwerk’ op Reimerswaal leverde ongeveer één bladzijde tekst op in een boekdeel van 235 pagina’s, volgepakt met historische en archivalische mededelingen, bijlagen en een uitgebreid aanhangsel.

Plattegrond van Reimerswaal door Jacob van Deventer, circa 1565.

Onderzoek als toevlucht

Toch is Ermerins’ verhandeling over Rommerswale uiterst lezenswaardig, mede omdat hij de lezer ook persoonlijke ontboezemingen niet onthoudt. Zo had hij – patriottisch regent – bij de orangistische rellen van 1787 persoonlijk kennisgemaakt met geweld tegen zijn persoon; zelfs was hij korte tijd gevangengezet. Het werk aan zijn beschrijving van Reimerswaal, afgesloten in december van datzelfde jaar 1787, was bij het persoonlijke onheil een weldadige toevlucht voor Ermerins gebleken.

Literatuur

J. Ermerins, Enige Zeeuwsche Oudheden, uit echte stukken opgehelderd en in het licht gebracht, dl. IV: Beschrijving der gewezene stad Rommerswale, Middelburg 1788.
Jan J.B. Kuipers (eindred.), Sluimerend in slik; verdronken dorpen en verdronken land in zuidwest Nederland, Middelburg/Vlissingen 2004, 60-67.