Een middeleeuws massa-artikel

door Henk Hendrikse

Met regelmaat worden Zeeuwse bodemvondsten door particulieren voor registratie aangeboden aan Erfgoed Zeeland. De interessantste vondsten komen uit diepere grondlagen en verschaffen ons informatie over wat onze verre voorouders nuttig, leuk of interessant vonden.  Onder de laatste categorie vallen zeker de pelgrimsinsignes en –broches die in de late middeleeuwen, zo tussen 1350-1450, erg populair waren.

Blinkend als zilver

In bedevaartplaatsen, waar relieken van heiligen vereerd werden, konden afbeeldingen van deze heiligen gekocht worden om te bevestigen op de kleding. Naast pelgrimsinsignes waren er broches met alle denkbare scènes uit het dagelijks leven beschikbaar, voorzien van een draagspeld en eveneens bestemd voor kleding of hoed. Al deze artikelen werden vervaardigd uit een lood/tin-legering en geproduceerd in mallen. Doordat tin/lood blinkt als zilver, kon je een goedkoop object aanschaffen dat er toch duur uitzag.

Zierikzeese metaalvondsten

In Zeeland is de bodem uitermate geschikt om tin/loden voorwerpen te conserveren. Bij voorkeur onder de grondwaterspiegel, want zo wordt aantasting voorkomen. In de loop van de tijd verkleuren deze bodemvondsten vanwege die omstandigheid wel zwart. Uit tientallen vindplaatsen in Zeeland kennen we ondertussen dergelijke vondsten. Zo ook uit Zierikzee, waar in 1999 enige tientallen metaalvondsten tijdens rioleringswerkzaamheden in de Sint Domusstraat tevoorschijn kwamen. De vinders schonken de vondsten aan het toenmalige Provinciaal Archeologisch Centrum Zeeland en ze maken sindsdien deel uit van de collectie van het Zeeuws Archeologisch Depot.

Elf tin/loden broches uit Zierikzee, diameter 1,0 centimeter, datering 1350-1450 (Erfgoed Zeeland).

Elf tin/loden broches uit Zierikzee, diameter 1,0 centimeter, datering 1350-1450 (Erfgoed Zeeland).

Broches op een kluitje

Behalve enige voorwerpen met een religieuze voorstelling zijn er elf broches gevonden met eenzelfde decoratie. Opmerkelijk was dat deze elf broches bij elkaar op een kluitje lagen. Het gaat om eenvoudige broches met een bloemmotief. Ze zijn kennelijk nooit gedragen, want alle bevestigingsangels zijn nog aanwezig. Deze vondst is een duidelijk voorbeeld van een laatmiddeleeuws massa-artikel, waarvan ooit vele duizenden exemplaren zijn vervaardigd. (Pelgrims)insignes bevinden zich onder andere in de collecties van het Stadhuismuseum in Zierikzee en het Zeeuws Museum in Middelburg.