De Zeeuwse knop als inspiratiebron

Ga aan tafel zitten met Tinka Leene en ze brandt los. Uren kan ze vertellen over haar Zeeuwse Knopbakblik, over alles wat daaruit is voortgekomen en over haar plannen voor de toekomst. Als je iets doet, doe het dan goed, is haar motto. Ze is – heel voorzichtig – alweer bezig met een nieuw project en eten en Zeeland staan daarin opnieuw centraal. Ook dat moet weer de wereld overgaan. Want ze stort zich dan wel op het erfgoed uit Zeeland, de boodschap die ze ermee wil uitdragen is universeel.

Het Zeeuwse Knopbakblik.

De sleutel tot succes

Beeldend kunstenaar Tinka Leene werd niet in Zeeland geboren, maar bracht in haar jeugd wel vakanties door in Vrouwenpolder. Daar raakte ze verslingerd aan de zee en het strand en keek ze gefascineerd naar de in Walcherse dracht geklede vrouwen die er in de kerkbanken zaten. In 1980 besloot ze naar Zeeland te verhuizen.

Het idee om een bakblik te maken geïnspireerd op de Zeeuwse knop ontstond zeven jaar geleden. In Winterswijk en Portugal vond ze fabrieken die in staat waren de bakblikken te vervaardigen zoals zij ze wilde hebben. Inmiddels zijn er 70.000 gemaakt. De Portugese fabriek overleefde dankzij de Zeeuwse blikken een dreigend faillissement.

Wat maakt het Zeeuwse Knopbakblik tot zo’n succes? Het verhaal dat erachter zit, zegt Tinka. Het bakblik is op meerdere manieren een metafoor, legt ze uit. De vorm is geënt op de Zeeuwse knop, maar je kunt hem ook vergelijken met een bedrijf. Het ronde middelpunt is het begin van het bedrijf, de ring daaromheen is de directie en de twaalf knoppen daar weer omheen staan voor alle verschillende onderdelen, van financiële administratie tot vrachtwagenchauffeur. Valt er één zo’n knop uit, dan mislukt de onderneming. Ze zijn allemaal nodig, met z’n allen maken ze het baksel. Het getal twaalf is niet toevallig gekozen. Het is over de hele wereld een belangrijk getal. Het is bijvoorbeeld een standaard voor de aanduiding van tijd en het ritme van eb en vloed.

Tinka Leene in China, waar ze een prijs in ontvangst mocht nemen voor het Zeeuwse Knop bakboek.

Vorm en kleur

Tinka studeerde aan de Kunstacademie. Vormgeving en kleurgebruik krijgen bij haar veel aandacht. Het prikkelen van de zintuigen is essentieel in haar concept. Dat komt niet alleen tot uitdrukking in het design van de bakvorm, maar ook in de kaart die ermee vergezeld gaat en de doos waarin het blik geleverd wordt. Alles moet visueel aantrekkelijk zijn. De vorm (Zeeuwse knop) mag dan vast staan, daarbinnen heeft iedereen alle vrijheid om met eigen ingrediënten een brood of ander baksel te maken. Als het goed is, prikkelt dat de zintuigen opnieuw.

Erfgoed en rentmeesterschap

Kennis over achtergronden is noodzakelijk om iets te kunnen waarderen, vindt Tinka. Daarom gaat er bij het blik een boekje dat informatie bevat over de geschiedenis van de Zeeuwse knop. Rentmeesterschap is voor haar een kernbegrip. Dat houdt in dat je je bewust bent van wat je uit het verleden hebt meegekregen. Tevens houdt rentmeesterschap een opdracht in. Wat moet worden doorgegeven? Wat is wereldwijd van betekenis? Essentieel voor haar is om een open blik naar de wereld te richten. Ze pleit ervoor dat Zeeland dit devies uitdraagt. Ze wijst op de sculptuur die in haar tuin staat: een ronde cirkel omgeven door twaalf ronde cirkels waar je dwars doorheen kijkt. Een groot exemplaar hiervan zou eigenlijk aan de provinciegrens moeten staan, vindt ze.

Bakboek

Verbondenheid – het samen doen – komt tot uitdrukking in haar initiatief om de bakblikken als een vorm van microkrediet over de hele wereld weg te geven. Het enige dat ze terugvroeg was een recept en een foto van het baksel. Zo ontstond het Zeeuwse Knop Bakboek, waarin deze recepten en foto’s een plaats kregen. Ook dit boek met zijn bijzondere vormgeving was een ongekend succes. Er werden 22.000 exemplaren van gedrukt. Met het Bakboek won ze in 2013 bij de verkiezing van de Zeeuwse Boekenprijs de PZC Publieksprijs en een jaar later werd het boek in China uitgeroepen tot Best in the World Gourmand in de categorie ‘culinary history’.

Met haar bakboek won Tinka Leene in 2014 een onderscheiding als Best in the World Gourmand.

Gouden bakblik

Tinka draagt haar boodschap ook uit door eenmaal per jaar zelf een gouden bakblik weg te geven aan iemand die dat volgens haar heeft verdiend. Vorig jaar kreeg Angela Merkel hem bij gelegenheid van de uitreiking van de Four Freedoms Awards in Middelburg. Waar ze maar een mogelijkheid ziet, vestigt ze de aandacht op haar boodschap en project. Zo zorgde ze er ook voor dat er bakblikken kwamen te hangen in het Tweede Kamergebouw.

Rijk is ze van de Zeeuwse Knop niet geworden. Althans, niet in financiële zin. Maar de contacten die ze eraan heeft overgehouden, zorgen volgens Tinka voor een ander soort rijkdom, die veel bevredigender is.

Meer informatie: www.zeeuwseknop.nl.