Bellamypark in Vlissingen

Op het Bellamypark bruist het. Cafés, restaurants en het jaarlijkse Bevrijdingsfestival op 5 mei maken deze plek tot een van de meest levendige in Vlissingen. Hier staand, zullen weinig mensen vermoeden dat het plein nog maar ruim een eeuw oud is en dat het eeuwenlang vissers- en koopvaardijschepen waren die hier de levendigheid brachten. In een lange rechte lijn vanaf het Rondeel lag in wat nu het Bellamypark en de Spuistraat zijn, de Oude Haven. Het Bellamypark is wat betreft rijksmonumenten een van de best bedeelde straten van Vlissingen. De panden zijn gerestaureerd en vertellen elk het verhaal van deze plek.

De Oude Haven

De haven van het oude Vlissingen, dat een eindje landinwaarts aan een getijdenkreek was ontstaan, verzandde. Begin veertiende eeuw liet graaf Willem III daarom dichterbij de Schelde een nieuwe haven aanleggen, vermoedelijk met de bedoeling daar ook een nieuwe stad te vestigen. Zo kwam rond 1315 een nieuwe haven in gebruik met daaromheen de eerste straten van Nieuw-Vlissingen. De haven, die later te boek stond als de Oude Haven, liep in het verlengde van het Rondeel en huidige Keizersbolwerk over het tracé van het huidige Bellamypark en de Spuistraat.

Uitsnede uit de stadskaart van Vlissingen (Atlas van Blaeu 1649).

De aanleg van de haven had enorme investeringen gevergd. Scheepsmasten zouden het beeld van de stad op deze plek eeuwenlang bepalen. Vooral als vissershaven was ze in de eerste eeuwen van groot belang. Later zouden ook koopvaardijschepen hier aanmeren en lagen er tal van producten op de kade: vis, wijn, zout, bier, boter, zeep, gerst, graan, laken, linnen, wol en kruit bijvoorbeeld. Vrijwel iedereen in de stad was in enige mate afhankelijk van de scheepvaart en handel. Ze brachten de stad vooral rond 1600 grote welvaart. Daarna stagneerde de economische groei.

Geboortehuis van Jacobus Bellamy

Terwijl de schepen voor het huis aan de kade lagen en sjouwers hun zware werk verrichtten, werd in het huis op nummer 30 op 12 november 1757 Jacobus Bellamy geboren, de naamgever van dit plein. Hij kwam uit een gezin dat tot de middenlaag van de bevolking hoorde en zou naam maken met zijn gedichten. Samen met Betje Wolff, ook afkomstig uit Vlissingen, is hij een representant van het culturele en wetenschappelijke klimaat dat toentertijd in Vlissingen heerste. In die jaren werden in Vlissingen meerdere Verlichte leesgezelschappen opgericht, alsmede het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen. Bellamy was als patriot een voorstander van politieke hervormingen.

De Beurs

Aan de koopmanstijden van weleer refereert het Beursgebouw op Beursplein 11. Een voorganger van de graanbeurs kwam er al in 1540, toen kooplieden in Vlissingen zich voorzichtig begonnen toe te leggen op andere handelsactiviteiten dan de visserij. Het huidige pand werd gebouwd in 1635 en was tot 1880 een open gebouw met een zuilengalerij aan de straatzijde. In 1880 werd het verbouwd tot winkel en werd de zuilengalerij dichtgemaakt.

Huis De Pauw: de vroegere Admiraliteit

Aan een andere vorm van scheepvaart, waarmee in Vlissingen veel geld werd verdiend, refereert het huis De Pauw aan Beursstraat 41. Hier was de vroegere Admiraliteit (marine) gevestigd. Vlissingen was tussen 1576 en 1577 en tussen 1584 en 1586 de zetel van deze provinciale instelling. Belangrijk onderdeel was het Prijzenhof, een rechtbank die de kaapvaart reguleerde en besliste over de bestemming van de buitgemaakte schepen. Vlissingse reders en schippers hebben vanaf het eind van de zestiende tot en met de achttiende eeuw veel geld verdiend aan de kaapvaart.

Het voormalige stedelijk museum

Het huis Den Gouden Nagel aan Bellamypark 19 werd in 1881 gebouwd naar een ontwerp van architect W. van Lookeren. Tot het jaar 2000 was hier het Stedelijk Museum Vlissingen gevestigd. Sinds 1890 kende Vlissingen een oudheidkamer. De oprichting ervan was een initiatief van de rechtenstudent Willem van der Os jr. Nadat zijn moeder in 1913 was overleden, werd de collectie naar haar woonhuis aan Bellamypark 19 overgebracht. In 1939 sloot het de deuren vanwege de dreigende oorlog. Oorlogshandelingen brachten gebouw en collectie grote schade toe. Zoals dat ook gold voor de rest van het Bellamypark, waar bij de bevrijding in 1944 hevig werd gevochten.

Pas in 1949 gingen de deuren van het stedelijk museum weer open voor publiek. De collectie ging zo’n vijftig jaar later over naar het Zeeuws Maritiem MuZEEum, dat in 2002 opende. Huis Den Gouden Nagel is nu weer een woonhuis.

Bellamypark 31-37: Don Pacieco in de boeien en terechtgesteld

Voor het pand waar nu Reptielenzoo Iguana is gevestigd, ligt een gedenkplaat in het trottoir. Hier op de hoek van de Breestraat en de Oude Haven stond het eerste stadhuis van Vlissingen. Daar werd in 1576 een Spaanse zeevaarder gevangengezet op beschuldiging een aanhanger – familie zelfs – van de gehate Spaanse landvoogd Alva te zijn. Op 6 april 1572 had Vlissingen zich zonder bloedvergieten bevrijd van de Spaanse overheersers. Don Pacieco, die enkele dagen later nietsvermoedend voet aan wal zette in de Geuzenstad, werd meteen in de boeien geslagen. Hij was niet bij machte om zich te verweren tegen de wilde geruchten die over hem de ronde deden en werd opgehangen.

De oude bibliotheek

In 1912 werd aan het Bellamypark de bibliotheek Vlissingen opgericht. De collectie boeken was toen nog klein, maar het doel was groots: bevordering van de geestelijke ontwikkeling van de bevolking van Vlissingen. De schrijfster Annie M.G. Schmidt was er tussen 1941 en 1946 directrice. Behalve de bibliotheek zat hier eerder ook een loge van de vrijmetselarij.

Cultureel hart

Met een muziektent en de vele standbeelden en herdenkingsmonumenten die op het Bellamypark een plek vonden, vervulde dit plein de culturele rol met verve. Een verwijzing naar Jacobus Bellamy zien we in het standbeeld Dichter in het Park, dat sinds 2014 op het Bellamypark staat. Ook andere helden van Vlissingen werden hier geëerd. De bronzen fontein, die in 1884 ter ere van Betje Wolff en Aagje Deken werd onthuld en overigens eerst op een andere plek stond, prijkt er en in 1952 werd hier ook het beeld ter ere van Frans Naerebout onthuld. Dat laatste vinden we tegenwoordig op Boulevard De Ruyter.

Tal van culturele evenementen vinden op het Bellamypark plaats. In 1979 zag hier de eerste editie van het Straatfestival het licht en in 1992 die van het Bevrijdingsfestival. In 2012 werd het plein ingrijpend gerenoveerd. Het Bellamypark bruist nog steeds.

Bevrijdingsfestival Zeeland 2015 (Erfgoed Zeeland).