Wederopbouwstad Oostburg

Oostburg behoort tot de oudste nederzettingen in Zeeland, maar werd aan het eind van de Tweede Wereldoorlog vrijwel volledig verwoest. De stedenbouwkundige F.H. Klokke maakte een herbouwplan. Het nieuw ontworpen gemeentehuis getuigt op verschillende manieren van de oorlog en wederopbouw. De watertoren uit 1950 is in de wijde omgeving het landmark van Oostburg.

Het raadhuis in Oostburg (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, foto Thea van den Heuvel).

In Oostburg is aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werkelijk vrijwel alles weggevaagd. Het is dus een ‘wederopbouwstad’ bij uitstek, met een aantal sprekende voorbeelden van zogenaamde wederopbouwarchitectuur: het Ledeltheater, het voormalige Rijkskantorengebouw annex kantongerecht, het raadhuis en de watertoren. Na de verwoestingen in 1944 ontwierp ir. F.H. Klokke uit Amersfoort een stedenbouwkundig herbouwplan voor Oostburg. De stad werd ruim opgezet met enkele grote pleinen: het Ledelplein, Marktplein en Raadhuisplein.

Oostburg in 1944 met de Markt met links voor het beursgebouw en garage Hontelez, rechts de ingang van café Roosevelt en rechtsachter de toren van het toenmalige gemeentehuis (ZB, Beeldbank Zeeland).

Aan het Raadhuisplein nummer 1 verrees in 1957/1958 een strak, modern gemeentehuis. Het heeft een wigvormige plattegrond en is voorzien van een slanke bakstenen klokkentoren. Het stadhuis is een creatie van architect J.A. Wentink. Aan de buitenzijde prijkt het in 1971 verleende gemeentewapen. In het nieuwe wapen zijn het wapen van het Vrije van Sluis en het oude stadswapen, met een burcht, gecombineerd. Het interieur heeft in de hal een fraai glas-in-betonraam, dat vrede, oorlog en wederopbouw symboliseert. Het werd vervaardigd door B.J. Hendriks.

Glas-in-betonraam in de hal van het raadhuis in Oostburg, 1989, detail (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed).

Het nabij het raadhuis gelegen Eenhoornplantsoen is aangelegd volgens een ontwerp van de bekende tuinarchitecte Mien Ruys.

Watertoren

Aan de oostzijde van de stad ligt de watertoren (Bredestraat 65). Deze dateert uit 1950 en is gebouwd naar een ontwerp van A.J. van Eck. Hij vervangt een voorganger uit 1942, die al in 1944 werd verwoest.

Watertoren Oostburg, 2000 (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, foto L.M. Tangel).

De nieuwe ronde toren is 55 meter hoog, wit gepleisterd en bevat 5 betonnen vlakbodemreservoirs met in het midden een schacht. De trap daarvan, die 233 treden telt, komt uit in een slanke lantaarn.

De watertoren is, zoals de meeste van zijn soortgenoten, niet meer als zodanig in gebruik.

Barst

De Zeeuws-Vlaamse kunstenaar Johnny Beerens heeft de toren in 1995 omgetoverd in een kunstwerk. Hij schilderde heel realistisch een grote barst op de toren, waaruit waterdruppels naar buiten wellen. De toren huilt, misschien wel naar aanleiding van de verwoesting van de stad. Maar je kunt ook naar diepere betekenissen speuren.

Detail van het kunstwerk De Bron door Johnny Beerens op de watertoren in Oostburg (detail foto Erik Wannee).

Oorsprong

Je zou het nu niet meer zeggen, maar Oostburg heeft een respectabele leeftijd. De stad behoort tot de oudste nederzettingen van Zeeland. De oorsprong ligt in een ringwalburg (net als Souburg, Middelburg, Domburg en Burgh). Deze werd in de 9de eeuw aangelegd ter bescherming tegen aanvallen van de Noormannen.

Literatuur

Peter Sijnke, Stedelijk Zeeland, Zwolle 2005, deel 12 in de reeks Zeeland – ons erfgoed van toen & nu.