Vlas in de collectie van het Zeeuws Museum

In de omvangrijke collectie van het Zeeuws Museum bevinden zich diverse onbekende stoffen met een soms vergeten oorsprong. Deze stoffen worden gebruikt in de Zeeuwse streekdracht en hebben voor het merendeel een internationale herkomst. Dit is het gevolg van de vele buitenlandse handelsbetrekkingen in de voorbije eeuwen. Een van de grondstoffen voor textiel die wel uit Zeeland zelf komt, is vlas. Al eeuwenlang wordt vlas in Zeeland verbouwd en verwerkt. Vooral in Zeeuws-Vlaanderen is vlas ook nu nog een beeldbepalend cultuurgewas. Het Zeeuwse vlas wordt echter door buitenlandse concurrentie en het beperkte aantal toepassingsmogelijkheden met verdwijnen bedreigd.

Tentoonstelling Christien Meindertsma - Vlas (Kavel Gz 59-west). (Zeeuws Museum, persfoto, foto Pim Top)

Tentoonstelling Christien Meindertsma – Vlas (Kavel Gz 59-west) (Zeeuws Museum, foto Pim Top).

Composiet

Nieuwe toepassingen moeten een uitkomst bieden voor het behoud van dit cultuurgewas. Producenten ontwikkelen op dit moment innovatieve composietmaterialen op basis van vlas die worden toegepast in onder meer scheepsbouw, luchtvaart, sportartikelen en auto-industrie. Het grote voordeel van een composiet op basis van vlas is dat het een product is op basis van natuurlijke cellulose maar dan wel met alle kenmerken van modern plastic. Dit gaat zowel op voor wat betreft gewicht als duurzaamheid en onderhoud van het materiaal.

Vlasproject

In 2009 startte vormgever Christien Meindertsma met een vlasproject waarbij ze ernaar streefde om alle onderdelen van deze grondstof te verwerken en niets weg te gooien. Dit past in de tradities van de vlasverwerking tot op heden, waarbij alle onderdelen van de plant een bestemming hebben. Meindertsma creëert nieuwe, innovatieve toepassingen van vlas dat lokaal wordt geteeld en verwerkt. Door haar registrerende en transparante manier van werken en onderzoeken draagt zij bij aan kennisvergroting van industriële processen en het belang van duurzaam ontwerpen, zowel voor de lokale als voor de internationale markt.

100% linnen

In het kader van dit project produceerde Meindertsma een aantal nieuwe producten. Naast diverse gebruiksvoorwerpen van linnen, zoals 100 procent linnen theedoeken, een 100 procent linnen hedendaags ontwerp gebaseerd op een Zeeuws onderhemd uit 1850 en linnen tape, creëert ze ook een volledig biologisch afbreekbare stoel van vlascomposiet. Hierbij heeft Meindertsma zich voor de vormgeving laten inspireren door de collectie van het Zeeuws Museum. Haar project sluit naadloos aan bij het onderzoek van het Zeeuws Museum naar de eigen collectie en het gebruik van die collectie als inspiratiebron voor nieuwe ontwikkelingen.

ZL hemd

Vormgever Christien Meindertsma ontwerpt als onderdeel van haar vlasproject speciaal voor het Zeeuws Museum een linnen hemd. Dit exclusieve hemd is onder het museum modelabel ZL in beperkte oplage te koop. De linnen stof is geweven uit vlas van haar kavel Gz59-West. Het hemd wordt op dezelfde manier als in vroeger tijden geweven uit een rechte lap waarop de patroonlijnen al voorgeweven zijn. Ook de rode borduurvlakken worden op de stof geprint. Nu echter in de vorm van een QR-code, waardoor met behulp van een scanner op bijvoorbeeld een mobiele telefoon direct informatie verkregen kan worden over het originele hemd enerzijds en over het vlasproject van Meindertsma anderzijds.

Knip- en strijkpakket

Alle naaiwerk zoals de ‘ik-en-jij’-steek, de rolzoom en de muizentandjes worden vervangen door het opstrijken van linnen tape, speciaal voor dit hemd in Italië ontwikkeld. Deze strijktape is de hedendaagse variant van de geborduurde was- en bleekmerkjes. De verschillende weefbindingen in de tape zijn geïnspireerd op oude stoplappen uit de collectie van het Zeeuws Museum. Als een compleet ZL knip- en strijkpakket krijgt het achttiende-eeuwse vrouwenhemd een nieuw leven.

Landschap vol stopsels

De stoplappen uit de collectie van het Zeeuws Museum waren een grote inspiratie voor de nieuwe weefsels van Meindertsma. Voor de serie theedoeken zijn luchtfoto’s gemaakt van de ingezaaide kavel, de omringende percelen, de boerderij van de vlasteler en het groei- en bloeiproces van het vlas. Door deze beelden te weven in verschillende bindingen worden de kavels als vlakjes zichtbaar. De luchtfoto wordt een landschap vol stopsels.

Inspiratie

De indrukwekkende stoptechnieken vinden hun weg naar verschillende producten van Meindertsma. Zowel in de theedoeken, als in de strijktape en de van vlascomposiet gemaakte stoel worden ze toegepast. Hopelijk kan door de innovatieve toepassingen van vlas, zoals in de stoel, het voortbestaan van de vlasteelt in Zeeland worden gegarandeerd.

Tentoonstelling Christien Meindertsma - Vlas (Kavel Gz 59-west). (Zeeuws Museum, persfoto, foto Ivo Wennekes

Tentoonstelling Christien Meindertsma – Vlas (Kavel Gz 59-west) (Zeeuws Museum, foto Ivo Wennekes).

Heden en verleden

De tentoonstelling biedt de mogelijkheid kennis te nemen van het cultuurhistorische en economische belang van vlas voor de Zeeuwse samenleving en de oude en de nieuwe onbekende toepassingen van vlas. Een benadering als deze verbindt heden en verleden en biedt een verrassend perspectief op de collectie van het Zeeuws Museum. Onderdeel van het vlasproject waren een film en een catalogus. De catalogus werd medio april 2012 uitgebracht.

Bekijk de film Vlas – Christien Meindertsma (2011)