Treinstations

Een spoorweg die Zeeland zou verbinden met het Duitse achterland. Die werd in de negentiende eeuw noodzakelijk geacht voor het stimuleren van handel en nijverheid in Zeeland. Tussen 1866 en 1873 werd de lijn over Zuid-Beveland en Walcheren gerealiseerd. In 1868 was het spoor tot Goes gereed, in 1872 was het tot Middelburg doorgetrokken en in 1873 werd het laatste deel van het traject tot Vlissingen geopend. Aan de spoorlijn verrezen diverse typen stations. Sommige daarvan zijn alweer verdwenen. De huidige stations van Middelburg en Vlissingen zijn rijksmonumenten.

Het station in Arnemuiden werd in 1872 in gebruik genomen. De foto dateert uit 1998 (ZB, Beeldbank Zeeland, foto W. Helm).

Ingenieurs van ’s Rijks Waterstaat voor de Staatsspoorwegen ontwierpen tussen 1860 en 1880 een serie stations in vijf klassen. In de loop der jaren ontstonden daarop diverse varianten.

Eenvoudige stationnetjes

De meeste stopplaatsen in Zeeland kregen eenvoudige stationnetjes. Het ging om het standaardtype 5de klasse. De spoorwegstations van onder meer Krabbendijke, Kruiningen-Yerseke en Kapelle-Biezelinge werden volgens dit type gebouwd. Deze werden in 1868 in gebruik genomen, toen het baanvak tot Goes gereed was.

Spoorwegpersoneel poseert bij station Kruiningen-Yerseke omstreeks 1910, prentbriefkaart (Zeeuws Archief, KZGW, Zelandia Illustrata).

Goes zelf kreeg een type van de 4de klasse. Het werd in 1982 vervangen door een nieuw stationsgebouw.

Het oude stationsgebouw in Goes, prentbriefkaart uit 1970 (Zeeuws Archief, KZGW, Zelandia Illustrata).

Station Middelburg

Het Middelburgse station was een variant op het type van de 3de klasse. Het werd op 1 maart 1872 geopend en is opgetrokken in een zogenaamde rondboogstijl, een neoclassicistische stijl. Deze stijl is gebaseerd op het werk van de Franse architect J.N.L. Durand.

Het station in Middelburg tijdens de bouw in 1871. De foto is gemaakt door Hendrik Hermanus Roelse (1832-1872), Middelburg (Zeeuws Archief).

Het station is sinds 1974 een beschermd rijksmonument. Het rangeerterrein en de bijgebouwen zijn inmiddels verdwenen. De voetgangersbrug, of ‘hoge brug’ zoals hij in Middelburg bekend stond, is afgebroken en zal in Goes weer worden opgebouwd op het emplacement van de stoomtrein Goes-Borsele.

De ijzeren voetgangersbrug over het stationsemplacement in Middelburg, foto uit 1872 (Zeeuws Archief).

Tegelijkertijd met de opening van het Middelburgse station kreeg ook Arnemuiden een station.

Korte tijd later kwam er ook in Oost-Souburg een treinstation. Het werd in 1945 gesloten. In 1986 verrees er een nieuw station, Vlissingen Souburg. Het gebouw werd in 2007 afgebroken.

Stations in Vlissingen

Bij de voltooiing van de spoorlijn in 1872 kreeg Vlissingen maar liefst twee spoorwegstations: een in de stad en een bij de haven. Station Vlissingen stad was in gebruik van 1872 tot 1894. Station Vlissingen haven werd gebouwd in 1873 en uitgebreid in 1892. Beide stations zijn in de Tweede Wereldoorlog verwoest.

Spoorwegstation aan de Buitenhaven in Vlissingen omstreeks 1900 (Zeeuws Archief, KZGW, Zelandia Illustrata).

Het huidige station in Vlissingen stamt uit 1950. Het is een ontwerp van Sybold van Ravesteyn. Dit station werd in 2010 aangewezen als rijksmonument. Bij de bouw werden delen van de vooroorlogse perrons, overkappingen en muren gebruikt.

Het station in Vlissingen, 2007 (Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, foto Paul van Galen).

Aan de buitengevels zijn vier beelden aangebracht, gemaakt door de beeldhouwer Jo Uiterwaal, die te maken hebben met de betekenis van de spoorverbinding voor de provincie Zeeland. Er zijn attributen van de landbouw, visserij en het spoor in verwerkt.

Beeldpartij aan de gevel van het station in Vlissingen, 2007 (Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, foto Paul van Galen).

Verdwenen

Langs de Zeeuwse spoorlijn verrezen nog meer stations. In 1872 openden op Zuid-Beveland ook station Rilland-Bath en station ’s-Heer Arendskerke in het buurtschap Eindewege.

Station en Stationsweg in Rilland omstreeks 1920, prentbriefkaart (ZB, Beeldbank Zeeland).

Twee jaar eerder, in 1870, was in Vlake een treinstation gebouwd.

Station Vlake omstreeks 1915, prentbriefkaart (ZB, Beeldbank Zeeland).

En in 1877 kwam in Lewedorp nog een station tot stand. Tot omstreeks 1936 heette dat Noord-Kraayert.

Het voormalige stationsgebouw in Lewedorp in 1961 (ZB, Beeldbank Zeeland, foto J. Midavaine).

Een deel van deze stations is inmiddels verdwenen. Dat van Vlake sloot in 1933 voor reizigersvervoer en in 1942 voor goederenvervoer. De spoorwegstations in Lewedorp en Eindewege sloten in 1938 voor reizigersvervoer, al waren ze in 1945 en 1946 korte tijd weer open. Ook van station Rilland-Bath is niets meer over. De slopershamer trof het gebouw in het voorjaar van 2006.

Literatuur

Berit I. Sens, Architectuur en stedebouw in Zeeland, 1850-1945, Zwolle 1993.
Hans Sinke e.a., Middelburg, architectuur en stedenbouw 1850-1950, Zwolle 1996.
Beschrijving van het station in Vlissingen op de website met alle rijksmonumenten van Nederland.
Website stationsweb.nl met informatie over en foto’s van Nederlandse stations.