Modern landschap, nieuwe natuur

Zeeuwen hebben eeuwenlang hun eigen landschap gemaakt. Daarbij ging het voornamelijk om het houden van droge voeten of het inpolderen van nieuw gebied en het creëren van akkers en weidegrond. Maar sinds de twintigste eeuw wordt er ook zeer actief nieuwe natuur gecreëerd.

Zeeland als nieuw

Halverwege de twintigste eeuw kreeg Zeeland een behoorlijk nieuw aanzien. Dat had alles te maken met de inundatie tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Watersnoodramp die daar kort op volgde. Op Walcheren werden de landbouwkavels na de inundatie groter, er kwam een nieuw wegennet en minder beplanting. Bij de kreken die bij dijkdoorbraken waren ontstaan werden bossen geplant en recreatiegebieden met wandelpaden aangelegd. Je kunt zowel bij de Veerse Kreek, de Westkapelse Kreek als de Ritthemse Kreek terecht voor een mooie wandeling.
Op Schouwen-Duiveland en Tholen verdwenen bijna alle hoogteverschillen uit het landschap en kavels werden groter en uniformer. Bij de kreekgebieden die bij de Schelphoek en Ouwerkerk waren ontstaan werden ook bossen en wandelpaden aangelegd. Bij de Schelphoek zijn zonneweides en je kunt er zwemmen. Bij Ouwerkerk kun je onder andere zwemmen en kanoën en zijn er heel veel natuurbelevenissen voor kinderen.

Vanuit de haven van Veere het Veerse Meer op. Het meer ontstond als gevolg van de afdamming van het Veerse Gat. (beeldbank.zeeland.nl, foto Ben Biondina)

Vanuit de haven van Veere het Veerse Meer op. Het meer ontstond als gevolg van de afdamming van het Veerse Gat. (beeldbank.zeeland.nl, foto Ben Biondina)

Deltawerken

Het Zeeuwse landschap ging er ook anders uitzien door de Deltawerken. Bij de aanleg van de Bouwersdam werden landschapsarchitecten betrokken. Je vindt er nu een uitgebreid duin- en recreatiegebied waar je allerlei (extreme) water- en kustsporten kunt beoefenen. En één keer per jaar vindt hier het festival Concert at Sea plaats. Door de aanleg van de Veerse Gatdam ontstond een compleet nieuw recreatiemeer: het Veerse Meer. Jaarlijks komen er heel veel watersporters af op het voor Zeeland relatief kalme water om te surfen, kajakken en varen. De zandbanken die hier lagen, zijn nu eilanden waar je met je jacht kunt aanleggen. Aan de randen van het meer werden recreatiegebieden aangelegd. Je kunt wandelen en mountainbiken in het bos- en weidegebied van de Schotsman op Noord-Beveland en aan de waterkant is er een waterspeelplaats voor kinderen en een waterskibaan voor wie iets ouder is. Goudplaat was een zandplaat. Nadat het Veerse Meer werd afgedamd, werd hier een bos met een wandelroute aangelegd. Meer naar de kust toe vind je hier een weidegebied met veel wilde bloemensoorten.

Neeltje Jans

Voor de Oosterscheldekering werd een compleet werkeiland gecreëerd: Neeltje Jans. Daar werd een zandplaat voor opgehoogd en na afloop van de aanleg bleef er een kaal bouwterrein achter. Er werd besloten om hier een nieuw duingebied te maken. De basis daarvan werd met zware machines aangelegd. Het moest een dynamisch gebied worden dat zich, na de kunstmatige start, zelf zou vormen onder invloed van water en wind. Daarom werd aan de Noordzeezijde ruimte voor een slufter (getijdestroom) gecreëerd die diep door de duinen kon snijden. Maar de natuur is eigenwijs en al vrij snel is die slufter verzand. Aan de Oosterscheldekant is vervolgens spontaan een slufter ontstaan. De slufter snijdt diep het land in en er stroomt bij vloed zout water duinvalleien in waar nu allerlei zoutminnende planten zoals zeekraal en lamsoor groeien. Bij een van de wandelroutes die over het eiland lopen, moet je de slufter oversteken. Bij hoogwater kun je dan beter je schoenen even uittrekken.

Oosterscheldekering en Neeltje Jans, foto uit 2000 (ZB, Beeldbank Zeeland, foto A.F. Dingemanse).

Oosterscheldekering en Neeltje Jans, foto uit 2000 (ZB, Beeldbank Zeeland, foto A.F. Dingemanse).

Neeltje Jans nu

In het begin was Neeltje Jans een tamelijk kale zandvlakte, maar al snel kwamen er pioniersplanten op. Die zijn inmiddels verdwenen. Je vindt nu een volwassen duinlandschap met veel helmgras en duindoorn op het eiland. Soms waan je je er in een volledig natuurlijk gebied, maar als je even later weer de kunstmatige kustvormen ziet van de oude havens of bouwputten van de dampijlers, weet je weer goed dat je op Neeltje Jans bent. Die voormalige bouwputten worden trouwens tegenwoordig gebruikt voor de mosselkweek en aan de Noordzeekant van het eiland kun je hier vaak zeehonden zien zonnen. Over het eiland lopen meerdere wandelroutes, ook voor mindervaliden. Aan de Noordzeezijde is er een lang en breed strand waar je kunt zwemmen – er is hier ook een strandpaviljoen. Op het strand wordt vooral aan de zuidkant ook veel gekitesurft. Aan de Oosterscheldekant kun je de mosselen die hier geteeld worden, eten bij Proef Zeeland. Even verderop zit het attractiepark Deltapark Neeltje Jans. Hier kun je onder andere een dampijler van binnen bekijken, zeedierenshows bijwonen of spetteren met de kinderen op de waterspeelplaats.

Prunjepolder en meer

Het bleef niet alleen bij natuurgebieden die direct door de bouw van de Deltawerken zijn ontstaan. Aan de zuidkant van Schouwen-Duiveland zijn grote natuurgebieden gecreëerd in de Prunjepolder en omgeving. Door de aanleg van de Oosterscheldekering zijn er minder schor- en slikgebieden in de Oosterschelde waar vogels kunnen foerageren of rusten tijdens hoog tij. Zij kunnen nu in de natte weide- en slikgebieden terecht om voedsel te zoeken of te overtijen. Daarnaast wordt de Hedwigepolder ontpolderd. Het gebied maakt onderdeel uit van Grenspark Groot Saeftinghe.

Kreek in Waterdunen (beeldbank.zeeland.nl, foto Mark Neelemans).

Kreek in Waterdunen (beeldbank.zeeland.nl, foto Mark Neelemans).

Waterdunen

Er wordt dus nog volop aan de natuur gewerkt. Zo ook aan de kust tussen Breskens en Groede. Hier is een nieuw natuurgebied gemaakt: Waterdunen. De dijk is verhoogd en direct achter de dijk ligt een duin van 300 meter breed. Daarmee kan een superstorm worden weerstaan en tegelijk is er een uniek natuurgebied gerealiseerd. Naast het duin is hier een krekengebied gemaakt. De dijk heeft een doorlaat en zo stroomt er zout water naar de geulen van het krekenstelsel. Door de getijdewerking ontstaan hier schorren en slikken en daar komen veel (water)vogels op af. Je kunt het gebied verkennen tijdens een rondleiding van Het Zeeuwse Landschap of je kunt op de fiets stappen en zo het gebied verkennen. Bovendien komen hier mogelijkheden om te overnachten in huisjes of op een camping. In Waterdunen komen kustbescherming, landschapsvorming, natuur en recreatie samen. Zeeuwser wordt het niet.