Fort De Ruyter

Aan de Oostelijke Bermweg in Vlissingen, daar waar de dijk langs de Buitenhaven een knik maakt naar de Westerschelde, staat een zeer bijzonder, maar nagenoeg onbekend monument: Fort De Ruyter. Nou ja, monument, het is niet als zodanig erkend.

Fort De Ruyter anno 2013 (collectie auteur).

Napoleon

Het fort, of althans de voorganger ervan, werd gebouwd vanaf 1810, een jaar nadat Vlissingen was verwoest door een twee dagen durend Engels bombardement. Napoleon besloot naar aanleiding hiervan de stad aanzienlijk te versterken. Het meest in het oog springend waren de vijf forten die om de stad heen werden gebouwd.

Hilaire en De Ruyter

Een ervan was Hilaire, aan de oostkant van Vlissingen. Het zevenhoekige fort, dat was voorzien van vijftig op de zee gerichte kanonnen, heeft niet lang dienst kunnen doen, want toen het werd opgeleverd was het al bijna gedaan met de macht van Napoleon en de Fransen. Nadat Vlissingen in 1813 was bevrijd, werd het fort in gebruik genomen door het Nederlandse leger en kreeg het een nieuwe naam: Fort De Ruyter. Tegen het eind van de negentiende eeuw werd het afgebroken omdat de muren niet meer bestand waren tegen het moderne oorlogsgeweld: de kanonnen konden over grotere afstanden hun doelen bereiken en de munitie was een stuk zwaarder geworden.

Nieuwbouw

In de tijd dat het fort werd afgebroken waren er al ideeën over eventuele nieuwbouw. Vlissingen was nog steeds een strategisch gelegen havenstad en als er vijandelijke aanvallen kwamen, zouden die plaatsvinden vanuit de monding van de Westerschelde en zich richten op Vlissingen. Omdat er nog geen luchtmacht bestond, was dit ook meteen de voornaamste dreiging. De eerste plannen werden gemaakt omstreeks 1903 maar pas in 1913 werd besloten om een nieuw fort te bouwen. Beraamde kosten: meer dan 5 miljoen gulden. De internationale spanningen namen toe en nog in datzelfde jaar groef men de put voor de fundamenten. Veel verder zou de bouw echter niet komen. Er ontstonden, mede onder invloed van de Eerste Wereldoorlog, voortdurend nieuwe inzichten over hoe het nieuwe fort gebouwd moest worden en de opeenvolgende ontwerpen wisselden elkaar in hoog tempo af. Pas in 1917 kwam er een definitief plan op tafel en kon het karwei worden hervat.

Achterhaald

In de jaren daarna stagneerde de bouw weer, omdat het steeds duidelijker werd dat het idee van een fort als landsverdediging op inmiddels achterhaalde defensie-ideeën berustte. De internationale verhoudingen waren veranderd en de Eerste Wereldoorlog had laten zien dat aanvallen vanuit de lucht veel effectiever waren dan vanaf de zee. In 1920 werden de bouwwerkzaamheden gestaakt en zes jaar later viel het doek voor Fort De Ruyter. Niet definitief, want in de Tweede Wereldoorlog werd het door de Duitsers gebruikt als opslagruimte. Tussen het fort en de zeedijk heeft ook nog een luchtafweerinstallatie gestaan. En dat was nodig, want Vlissingen werd in deze periode tientallen keren gebombardeerd door geallieerde vliegtuigen. Hoewel de fundamenten na de oorlog zijn opgeblazen, ligt er nog steeds puin en zijn de contouren van het nooit gerealiseerde fort duidelijk te zien.

Literatuur

Peter van Druenen, Vissers, Kapers, Arbeiders; Vlissingen 700 jaar stadsrechten, Vlissingen 2015.