Erotiek in metaal

Het gebruik van de metaaldetector heeft de vondsten van kleine metalen voorwerpen uit de bodem explosief doen toenemen. De meeste van die vondsten bestaan uit materiaal dat onze voorzaten kwijt wilden, afval dus. Maar een groot deel van dat ‘afval’ bestaat toch uit interessante voorwerpen of fragmenten ervan, zoals pelgrimsinsignes of broches van een lood/tin-legering.  Gekocht op de middeleeuwse markt, of tijdens een reis of pelgrimage was zo’n souvenir voor de eigenaar belangrijk, maar het belandde op een gegeven moment toch op de afvalhoop.

Zuurstofarm

De tin/loden broches, ooit blinkend als zilver, zijn vanwege het gebruikte materiaal erg kwetsbaar en overleven alleen in een vochtige, zuurstofarme omgeving. Zeeland telt veel plaatsen waar deze voorwerpen de laatste dertig jaar zijn aangetroffen. Van de intussen meer dan tweeduizend bekende exemplaren baart een aantal zelfs in deze tijd waarin ‘alles moet kunnen’ toch opzien. We hebben het hier niet over insignes met een religieuze bedoeling, maar over broches met een erotische voorstelling.

Erotische broche van tin/lood, vindplaats Sluis, datering veertiende eeuw (particuliere collectie).

Insignes met fallussen

Het hier getoonde voorbeeld uit het veertiende-eeuwse Sluis toont een vioolspelende man, met als opvallendste attribuut zijn enorme fallus. De broche is niet compleet; de benen ontbreken, maar waar het om gaat is nog prominent aanwezig! De afbeelding wekt doelbewust de associatie van met een strijkstok op een vedel of viool spelen en de beweging tijdens copulatie. Op zichzelf staat deze opvallende uitbeelding niet. Vele variëteiten van dit type erotische insignes zijn inmiddels bekend, bijvoorbeeld zelfstandig opererende fallussen met vleugels in diverse formaten, van klein (2 centimeter) tot groot (6 centimeter).

Vruchtbaarheid

Ook vrouwelijke geslachtsdelen zijn als broche ruim vertegenwoordigd. Zelfs een hedendaagse kunstenaar als Jeff Koons zou op dit gebied misschien nog wat van onze voorouders kunnen leren. Blijkbaar liepen de middeleeuwers openlijk met deze afbeeldingen rond, maar vermoedelijk alleen bij specifieke gebeurtenissen. Denk hierbij aan bruiloften, waarbij  vruchtbaarheid werd toegewenst aan het bruidspaar. Of aan carnaval, waarbij de ‘omgekeerde wereld’ een grote rol speelde.