Erfgoed is van ons allemaal

Alledaagse gebruiken en gewoonten, spelen en sporten, feesten, rituelen, ambachtelijke kennis en vaardigheden, ze worden van generatie op generatie overgedragen. Ze veranderen daardoor en blijven zo betekenis houden. Tradities zijn erfgoed. Ze maken Zeeland levendig en kleurrijk. Behalve het immateriële erfgoed dat betekenis heeft in het dagelijkse leven van mensen is er ook erfgoed met een bijzondere status. Erfgoed dat is aangewezen als werelderfgoed of als erfgoed dat op nationaal niveau als betekenisvol geldt. Ook dat is erfgoed van ons allemaal.

Geheugen van de Wereld

Van de tien door UNESCO erkende werelderfgoederen in Nederland, waaronder de Stelling van Amsterdam, Schokland en de Waddenzee, liggen er geen in Zeeland.

Wel beheert het Zeeuws Archief in Middelburg het archief van de Middelburgse Commercie Compagnie (MCC), dat is opgenomen in het ‘Register van het Geheugen van de Wereld’, de werelderfgoedlijst Memory of the World Register van UNESCO. De MCC speelde een grote rol in de internationale handel in slaven en het archief bevat de vrijwel volledige administratie over de slavenhandel door deze onderneming. In het Memory of the World Register worden documentaire werken opgenomen die een bijzondere waarde hebben. Ook het documentaire erfgoed behoort aan iedereen en dat is precies wat UNESCO duidelijk wil maken.

Schepen van de Middelburgse Commercie Compagnie. Schilderij door Engel Hoogerheyden (Stadhuiscollectie Middelburg).

Molenaarsambacht

Het Nederlandse molenaarsambacht heeft internationale erkenning gekregen toen het door UNESCO werd bijgeschreven op de Representatieve Lijst van Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid.

De verschillende molentypen, zoals korenmolens, houtzaagmolens en oliemolens, vragen elk een andere soort bediening. Een aantal principes is hetzelfde, maar een molenaar moet ook over specifieke vaardigheden beschikken die horen bij de bediening van een bepaald type molen. Behalve van techniek moet een molenaar ook verstand hebben van het weer en het is van levensbelang dat hij ook rekening houdt met zaken die de veiligheid betreffen. Draaiende molens in het landschap zijn een bijzonder beeld en er komt dus heel wat bij kijken wil iemand voldoende opgeleid zijn om een molen te kunnen bedienen.

Molen De Onderneming in Wissenkerke met links molenaar Rinus Verhage, 1994 (ZB, Beeldbank Zeeland, coll. Rinus Verhage).

Nationale inventaris immaterieel erfgoed

Zes jaar geleden ondertekende Nederland het UNESCO-Verdrag ter Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed. Daaruit vloeide onder meer de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland en het Register van goede voorbeelden voort. Op de nationale inventaris zijn inmiddels de Zeeuwse tradities van het krulbollen en de straô geplaatst.

Krulbollen is een werpspel dat al in de middeleeuwen voorkwam en dat tegenwoordig nog in Zeeuws-Vlaanderen in verenigingsverband wordt beoefend. Het spel wordt gespeeld met platte ronde schijven, die aan de ene kant wat meer afgerond zijn dan aan de andere. De speler rolt de bol naar een doel, de staak, die aan het eind van de baan staat opgesteld. De bedoeling is de bol zo dicht mogelijk bij de staak te laten eindigen.

De straô is een jaarlijks terugkerende traditie op Schouwen, die acht weken na Pasen een aanvang neemt. Gedurende zes achtereenvolgende zaterdagen trekken, telkens in een ander Schouws dorp, versierde paarden met ruiters op hun ongezadelde rug in optocht naar het strand om daar in het zeewater de benen te wassen.

Straô in Renesse (Erfgoed Zeeland, foto Dirk-Jan Gjeltema).

Verantwoordelijkheid

Plaatsing op de inventaris of in het register geeft ook verantwoordelijkheid. Het MCC-archief moet volledig geconserveerd en beschermd worden en permanent voor iedereen toegankelijk zijn. En erfgoedgemeenschappen hebben een belangrijke rol in het levensvatbaar houden van het immateriële erfgoed dat zij voor de nationale inventaris aandragen.