Deltawerken: veiligheid en recreatie

Eén ding was duidelijk na de watersnoodramp van 1953. De kustverdediging had veel te lang te wensen overgelaten en dat moest nu veranderen. Het Deltaplan werd in het leven geroepen om ervoor te zorgen dat een ramp van een dergelijk formaat nooit meer zou kunnen gebeuren.

Hoe het mis ging

Er was niet één enkele reden voor het slechte staat van de dijken. Er was sprake van een langdurig achterstallig onderhoud. Overheden hadden bezuinigd op dijkonderhoud vanwege de Eerste Wereldoorlog en de economische crisis van de jaren dertig. Het beheer van de dijken was bovendien erg versnipperd. Er waren vanuit de overheid wel rapporten verschenen over de gevaarlijke situatie, maar beheerders waren hier niet mee bekend. En bovenal waande men zich veilig. Er was al heel lang geen overstroming meer geweest (behalve dan de inundatie die door mensen was veroorzaakt).

Na de Watersnood van 1953

Na de ramp duurde het even voor het dijkherstel op gang kwam. Tegelijk werd er gewerkt aan het voorkomen van een volgende ramp. Men besefte maar al te goed dat de veiligheid van mens, dier en land drastisch moest worden verbeterd. Al in februari 1953 werd de Deltacommissie in het leven geroepen. Met behulp van ideeën en voorstellen die al vóór 1953 waren gemaakt, stelde de commissie een plan op voor de versterking van dijken (ze moesten op Deltahoogte worden gebracht) en de gedeeltelijke afsluiting van riviermonden in de Zeeuwse en Zuid-Hollandse delta. De uitvoering van het Deltaplan ging in 1954 al van start en werd uitgevoerd door de Deltadienst.

Zandkreekdam, 2008 (Beeldbank Rijkswaterstaat, foto Joop van Houdt). Deze dam verbindt Noord- en Zuid-Beveland en sluit aan de oostzijde het Veerse Meer af.

Waterstaatkundige werken

In de jaren die daarop volgden werden meerdere waterstaatkundige werken gerealiseerd die nu de Deltawerken worden genoemd:

Stormvloedkering Hollandse IJssel (1954-1958)
Volkerakwerken (Hellegatsdam met Hellegatsplein, Volkerakdam en Haringvlietbrug, 1955-1977)
Haringvlietdam (1956-1972)
Zandkreekdam (1957-1960)
Veerse Gatdam (1958-1961)
Grevelingendam (1958-1965)
Brouwersdam (1963-1972)
Stormvloedkering Oosterschelde (1967-1986)

Aanleg van de Grevelingendam, 1958 (Beeldbank Rijkswaterstaat). Bij de aanleg van de dam werd een kabelbaan ingezet.

Stormvloedkering

Op de plaats waar nu de Stormvloedkering in de Oosterschelde ligt, was in het originele plan een dam bedacht die de Oosterschelde volledig af zou sluiten van de Noordzee. Daarmee zouden een uniek natuurgebied en de mossel- en oesterindustrie verloren gaan. Na uitgebreide protesten werden de plannen aangepast en kwam er een kering met schuiven in plaats van een dam. Alleen bij extreme weeromstandigheden en een bijzonder hoge waterstand worden de schuiven gesloten. Om ervoor te zorgen dat het getij in de zeearm genoeg kracht zou behouden werden vooral aan de oostkant van de Oosterschelde aanvullende dammen en sluizen gebouwd: de Philipsdam, Oesterdam, Markiezaatskade en Bathse Spuikanaal en Spuisluis.

Toeristische delta

Door de aanleg van de Deltawerken is niet alleen de veiligheid in het deltagebied verbeterd, er zijn ook meer recreatiemogelijkheden ontstaan. Hoewel de Oosterscheldekering het eerste waterwerk is waar natuurbehoud een cruciale rol speelde, is bijvoorbeeld bij de aanleg van de Brouwersdam ook al gekeken naar natuurwaardes – er werden landschapsarchitecten betrokken bij de aanleg om het geheel zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor recreatie. Het is nu een watersporthotspot, je kunt er huisjes huren of aanleggen in de jachthaven en jaarlijks vindt hier Concert at Sea plaats. Door de aanleg van de Veerse Gatdam ontstond het Veerse Meer. Rond het meer zijn natuurgebieden aangelegd waar je kunt wandelen (de Schotsman en Goudplaat) en op het meer zelf kun je perfect surfen, wakeboarden, peddelen, zwemmen, snorkelen en zeilen. Het Veerse Meer is bezaaid met eilandjes waar je naartoe kunt varen en mag aanleggen.

Wil je de Deltawerken in al hun pracht ervaren, dan is er een langeafstandsfietsroute beschikbaar die je langs alle werken voert: de Beleefroute Expeditie Delta.

Veiligheid

De Deltawerken zijn gebouwd om een zogenaamde superstorm te weerstaan. Die komt in theorie maar één keer in de 4000 jaar voor. Maar het klimaat verandert en de zeespiegel stijgt. Bieden de Deltawerken op de lange termijn genoeg bescherming? En wat is er nodig om in Zeeland droge voeten te houden? In het Watersnoodmuseum wordt vooruitgekeken naar maatregelen die mogelijk nodig zijn in Zeeland en in de rest van de wereld.