De Zwartenhoekse Zeesluis

De Zwartenhoekse Zeesluis dateert uit 1788/1789. In die tijd was men doende de uitgestrekte geulenstelsels tussen het zogenaamde ‘Eiland van Axel-Terneuzen-Hoek’ enerzijds en het zuidelijke deel van Zeeuwsch-Vlaanderen anderzijds af te dammen. In deze dammen kwamen afwateringssluizen die tevens als inundatiesluis konden worden gebruik, aangezien de ‘Staten Generaal’ de nieuwe polders als waterlinie wilden gebruiken bij een aanval vanuit het zuiden.

Zoete zijde zeesluis (foto Maurice Kindt).

Imposant

Het is een imposante drie-kokerige, zelfsuerende zeesluis geworden. Als tijdens de vloed het zeewater via de Braakman vanuit de Westerschelde richting polder stroomde, sloten de deuren van de sluis door de druk van het buitenwater. Bij eb openden de sluisdeuren zich door de druk van het binnenwater. Door bij hoogwater de deuren in geopende toestand vast te zetten en de kokers af te sluiten met balken in de daartoe bestemde sleuven, kon de polder in geval van dreiging onder water worden gezet. Jarenlang lag de sluis er verwaarloosd bij en verdween uit het zicht. In 1997 werd aan de alarmbel getrokken hetgeen uiteindelijk resulteerde in een fraai stukje consolidatie- en restauratiewerk dat in 2010 werd afgerond. In 2011 zijn de fortificatiewerken – die dateren uit de tijd van Napoleon Bonaparte – ter verdediging van de sluis voor een deel in de oorspronkelijke toestand terug gebracht.

Zoute zijde Zwartenhoekse Zeesluis (foto Maurice Kindt).

Groene Knoop

Tijdens en na de restauratie van de sluis en de batterij heeft men het omringende landschap op de schop genomen. Beide historische elementen zijn daardoor een onderdeel geworden van de zogenaamde Groene Knoop. Deze Groene Knoop bestaat uit een aantal landschapselementen, die zijn aangelegd als compensatie voor verloren gegane natuurwaarden in de omgeving en omvat onder meer een hoogstamboomgaard, heggen, een dijk, een nat/vochtig weidelandschap en een bebost wandelgebied, in feite Oost-Zeeuws-Vlaanderen in het klein.

Het boek

De Stichting Vrienden Zwartenhoekse Zeesluis zet zich in voor het behoud van deze sluis en zijn omgeving. Vanuit deze stichting is er een boek verschenen van 144 pagina’s waarin de geschiedenis van de sluis en de nabijgelegen batterij wordt verteld. Bovendien komt de restauratie ervan aan bod evenals het traject dat er aan voorafging. Naast de aandacht voor deze zeesluis zet deze stichting zich in voor vele ander cultuurhistorische elementen.

Batterij Westdorpe (foto Maurice Kindt).

Dit artikel verscheen eerder in De Boom in, kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ).
Geschreven door: Maurice Kindt van Stichting Vrienden Zwartenhoek en vrijwilliger van SLZ.