Van der Have zaadveredeling

De ontstaansgeschiedenis van het bedrijf Van der Have begon in 1879. In dat jaar begon oprichter Daniel Johannes van der Have, afkomstig uit Oosterland, met 200 gulden startkapitaal aan de Biezelingsestraat een boomkwekerij.

Deze plek lag op die van het oude landgoed Gistellis. Vijf jaar later, in 1884, werd westelijk van het dorp begonnen met de bouw van familievilla Eureka.

Rond 1914 werden de activiteiten van de firma Van der Have uitgebreid met de handel van zaaizaden (vooral gras- en klaverzaden). Toen de zoon van oprichter Daniel van der Have afstudeerde als plantenveredelaar ontwikkelde zich in het bedrijf ook een veredelingstak. Daarnaast hield het bedrijf zich ook bezig met tuinarchitectuur. Vanaf 1918 produceerde Van der Have ook elektriciteit voor openbare verlichting.

Arbeidsomstandigheden

Het bedrijf Van der Have ontwikkelde zich tot een bloeiende onderneming, waar de arbeidsomstandigheden uitstekend waren. De werknemers, overwegend arbeiders met een landbouwachtergrond, konden bij het bedrijf een vast arbeidscontract krijgen. Iets wat tot die tijd – zeker in de landbouw – nog niet altijd gebruikelijk was. Daarnaast was Van der Have een van de eerste bedrijven die de vrije zaterdagmiddag invoerde en bij ziekte het loon doorbetaalde.

Internationale doorbraak

Na de Tweede Wereldoorlog maakte het bedrijf een enorme groei door. Door technische verbeteringen in de landbouw en in het transport transformeerde het bedrijf zich tot een onderneming van internationale allure. Zo waren er contacten met Iran, de Verenigde Staten en Japan. In 1956 kreeg het bedrijf het predicaat ‘Koninklijk’.

Verkoop en doorverkoop

In 1970 werd de helft van de aandelen verkocht aan de Suiker Unie. Omdat er geen opvolgers klaarstonden om het familiebedrijf over te nemen werd de andere helft zeven jaar later (1977) verkocht. De keuze voor de Suiker Unie was vooral ingegeven door haar kennis van de suikerbietenveredeling. Dat de directievoorzitter van de Suiker Unie (Marien Geuze uit Poortvliet) een vriend was van Daan van der Have was ongetwijfeld een bijkomend voordeel.

Prins Bernhard reikt de Koning Willem I prijs voor ondernemerschap uit aan D.J. van der Have, 1980 (ZB, Beeldbank Zeeland, nr. 114178, foto J. Wolterbeek).

Doordat de Suiker Unie (inmiddels omgedoopt in Cosun) zich in de vingers sneed met de aankoop van conservenfabrieken werd het genoodzaakt het Zeeuwse bedrijf in de verkoop te doen. Het bedrijf maakte volgens de nieuwe directie te weinig winst en werd in 1996 gedeeltelijk doorverkocht aan het Britse zadenbedrijf Zeneca. Zo ontstond Advanta Seeds, met in Kapelle de toevoeging Van der Have.

In 2004 trok Cosun zijn handen helemaal af van Advanta Seeds. De voormalige Suiker Unie wilde zich richten op de levensmiddelenhandel en haar landbouwactiviteiten afstoten. Het Zwitserse chemiebedrijf Syngenta kocht Adventa en verkocht het bedrijf binnen een week door aan het Amerikaanse beleggingsfonds Fox Paine, met uitzondering van de mais-, sojaboon- en graanbedrijven in Noord-Amerika.

Groupe Limagrain

Het was uiteindelijk het grote Franse zaadveredelingsbedrijf Groupe Limagrain (Limagrain Advanta) die zich profileerde als erfgenaam van het oude Zeeuwse bedrijf. Het hoofdkantoor werd gevestigd in het oude onderzoekscentrum in Rilland. Overigens werd in oktober 2006 de graszadenpoot overgedaan aan het Deense DLF Trifolium. Het kweekbedrijf Van der Have (met name in graszaden, suikerbieten, granen, mais en uien) bestond toen feitelijk niet meer.

Organisatieschema Van der Have (bron: PZC, 12 maart 2007, Spectrum v5).

Bij Van der Have werkten ooit meer dan 300 mensen. Tegenwoordig zijn dat er minder dan een derde van dat aantal.

Bronnen

Krantenbank Zeeland.
Marinus Adriaan Geuze, Daniël J. van der Have, Zeeuw in zaaizaden; gesprekken met en over Daniël J. van der Have, Kapelle 1984.
Kon. kweekbedrijf en zaadhandel D.J. van der Have b.v., Jaarverslag koninklijk kweekbedrijf en zaadhandel d.j. van der have n.v. Kapelle-Biezelinge, Kapelle 1981.
Kon. kweekbedrijf en zaadhandel D.J. van der Have b.v., Van der Have suikerbietenzaad, Kapelle 1980.

Auteur: W. van Gorsel (2020)

Dit verhaal is ook opgenomen in www.encyclopedievanzeeland.nl.