Oude Turkse connecties

door Robert van Dierendonck

Een van de belangrijkste vragen in de Zeeuwse archeologie is of er ergens in Zeeland toch sprake is van een doorlopende bewoning van de Romeinse tijd naar de vroege middeleeuwen. Bij de huidige stand van kennis zijn er drie plaatsen waar een continue bewoning mogelijk lijkt: het duingebied van de Kop van Schouwen, het Walcherse duingebied tussen Domburg en Oostkapelle, en Aardenburg.

Strandvondsten

De omgeving van de vroegmiddeleeuwse handelsnederzetting Walichrum, waarvan de resten op het strand bij Westhove vrijwel geheel zijn weggespoeld, is de grootste kanshebber. Een aantal vondsten als munten en mantelspelden lijken de periode tussen het eind van de derde eeuw en de zesde eeuw te overbruggen. Nadeel is echter dat dit allemaal losse strandvondsten zijn en dat archeologische sporen uit die periode niet zijn opgegraven of gedocumenteerd. De muntvondsten maken wel duidelijk dat de nederzetting Walichrum aan het einde van de zesde eeuw tot bloei kwam.

Aardenburg

In Aardenburg is het aantal wel opgegraven vondsten klein en ontbreken vondsten uit de vijfde eeuw. Twee zesde-eeuwse bronzen mantelspelden springen hier om meerdere redenen in het oog. Deze Merovingische beugelfibula’s, gevonden aan weerszijden van de Sint Bavostraat, zijn de enige in Zeeland in hun soort en zijn met hun 8 centimeter lengte veel groter dan andere vroegmiddel(z)eeuwse exemplaren, meestal niet veel langer dan 6 centimeter. De spelden zijn gelijk van vorm, maar zijn ieder voorzien van een verschillende gegoten en ingegraveerde versiering.

Merovingische beugelfibula met almandienen (500-550 na Chr.) uit Aardenburg.

Merovingische beugelfibula met almandienen (500-550 na Chr.) uit Aardenburg.

Almandienen

Het meest uitbundig versierde exemplaar, met extra ingegraveerde puntcirkeltjes op het midden van de beugel, heeft nog een kenmerk dat hem van alle andere onderscheidt: de vijf symmetrisch geplaatste uitsteeksel aan de halfronde kopplaat, waarvan er hier nog maar drie bewaard zijn, bevatten edelstenen. Het gaat om kleine almandienen, een roodgekleurde granaatsoort. De naamgevende dichtstbijzijnde vindplaats van deze steensoort is Alabanda in Anatolië, in het huidige Turkije. Antieke bronnen beschrijven het delven van die edelsteensoort daar al. Ooit gedacht dat er al zo vroeg Turkse connecties waren met Zeeland?

Literatuur

R.M. van Dierendonck, met een bijdrage van O. Brinkkemper, Aardenburg in een landschappelijk en archeologisch kader, in: R.M. van Dierendonck en W.K. Vos (red.), De Romeinse agglomeratie Aardenburg. Onderzoek naar de ontwikkeling, structuur en datering van de Romeinse castella en hun omgeving, opgegraven in de periode 1955-heden, Middelburg 2013, p. 34-61.
J. Ypey, Een bronzen fibula en enige aardewerkfragmenten uit de Vroege Middeleeuwen te Aardenburg, brob 12-13 (= Opgravingen te Aardenburg. Prehistorie, Romeinse Tijd, Middeleeuwen, i, Overdruk uit Berichten R.O.B. 12-13, 1962-1963) 1963, p. 556-8.