Een schenkkan met propaganda

We kennen een groot aantal archeologische vondsten met symbolische decoratie. Vaak is dat een versiering van religieuze aard, maar het kan ook gaan om een herinnering aan een belangrijke historische gebeurtenis. Van dit laatste is een opvallend voorbeeld in Vlissingen gevonden. Het betreft een groot fragment van een schenkkan dat naast een floraal ornament en blauwe kobaltverf ook twee medaillons met familiewapens laat zien, namelijk van de prinsen van Oranje-Nassau en de koning van Frankrijk.

Alliantie

De kan is gemaakt in het jaar 1597. De combinatie van beide medaillons en het jaartal verwijst naar de zogenaamde Triple Alliantie. Op dat moment zit de Republiek middenin de Tachtigjarige Oorlog met Spanje, maar staat hierin niet meer alleen. Ook Frankrijk en Engeland zijn nu in conflict met Spanje. De drie landen sluiten daarom in 1596 het ‘Traktaat van Alliantie tussen Engeland, Frankrijk en de Vereenigde Nederlanden’. Het feit dat het wapen van de koningin van Engeland ontbreekt, hangt mogelijk samen met het feit dat deze maar halfhartig aan de alliantie deelnam. Het traktaat hield ook maar drie jaar stand. De ondertekening van de alliantie betekende dat de Republiek voor het eerst door andere landen als onafhankelijke staat werd erkend. Een vreugdevolle gebeurtenis die op een schenkkan gememoreerd mocht worden en waar op gedronken kon worden!

De Vlissingse kan met politieke propaganda.

Commerciële motieven

De schenkkan is van steengoed en gemaakt in het (Duits-)Belgische Raeren. Het is wel opvallend, dat de kan met deze propagandistische versiering in deze stad is gemaakt. Raeren lag in de zeventiende eeuw namelijk in Spaans gebied. Hier zou een kan met verwijzing naar de Triple Alliantie gevoelig kunnen liggen.

Een keus voor elke partij

Onderzoek maakt duidelijk dat de motieven van de Raerense pottenbakkers veel eerder commercieel dan politiek waren. Zo is er ook een soortgelijke kan bekend met maar één medaillon, namelijk het wapen van de koning van Spanje. Voor iedere partij in de Tachtigjarige Oorlog was er dus een keus. Dat de pottenbakkers zich ver van de politiek hielden, wordt nog duidelijker door het voorkomen van een kan en een beker met daarop het wapen van zowel de prinsen van Oranje, de koning van Frankrijk als de koning van Spanje. Hoe het ook zij: voor de trotse koper van de Vlissingse kan zal het gebruik ervan juist een uiting van Nederlandse propaganda zijn geweest.

Bernard Meijlink werkt bij de Walcherse Archeologische Dienst.