Keti Koti en het Zeeuws Slavernijmonument

Op 1 juli 1863 schafte Nederland de slavernij af. Dit wordt in Suriname Keti Koti genoemd. Keti Koti staat voor ‘Het verbreken van de ketenen’. Het is in Suriname een jaarlijkse feestdag. Sinds 2005 wordt Keti Koti ook in Zeeland gevierd.

Sinds Nederland de slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen afschafte, vieren de bewoners op 1 juli Keti Koti. Surinamers spreken van de Dag der Vrijheden. Ook 10 oktober is in Suriname een nationale feestdag. Op 10 oktober 1760 sloot de Nederlandse gemeenschap vrede met de Marrons (weggelopen slaafgemaakten). Deze datum is nu de Dag van de Marrons. Op de Antillen wordt op 17 augustus de ‘Lucha di dia di Libertat’ gevierd als herinnering aan de grote slavenopstand op Curaçao in 1795.

Het Zeeuws Slavernijmonument op de Balans in Middelburg.

Zeeuws Slavernijmonument

Keti Koti vindt sinds 2002 in de grote steden in Nederland plaats en vanaf 2005 ook in Zeeland. In dat jaar werd op de Balans in Middelburg het Zeeuws Slavernijmonument onthuld. De Zierikzeese kunstenares Hedi Bogaers (1956-2006) maakte het monument. Zij wilde een monument maken dat binnen de beladen setting ruimte zou bieden voor troost en bezinning. Het zijn vier granieten zuilen waarin zwart en wit door een rode streep in het midden bijeen worden gehouden. Het monument staat symbool voor de eenheid tussen de zwarte en witte mens. De rode streep staat voor wat witte en zwarte mensen gemeenschappelijk hebben: hetzelfde warme rode hart en hetzelfde levende rode bloed.

Ook de plaatsbepaling is belangrijk in het ontwerp. De assen noord-zuid en oost-west spelen een belangrijke rol. Ze verwijzen naar de beweging die de schepen van de slavenhandelaren maakten. Eerst van het noorden naar het zuiden om de slaafgemaakten te halen. En daarna van het oosten naar het westen om de slaafgemaakten naar Amerika te vervoeren. Vier naar buiten toegekeerde halve cirkels (een zwarte en een witte) begrenzen de assen.

Avondwake en feestdag

Het monument is het middelpunt van de jaarlijkse herdenking in Middelburg. Surinamers en Antillianen houden er op 30 juni een avondwake, waarin zij hun voorouders met zang en gebed herdenken. Veel vrouwen dragen dan witte kleding als teken van rouw. Op de eigenlijke feestdag (1 juli) is er een kranslegging bij het monument en een feestelijk programma met zang en dans op het naastgelegen Abdijplein.

Keti Koti viering met kranslegging op 1 juli 2019, met bij het monument basisschoolleerlingen, gedeputeerde Anita Pijpelink, de burgemeesters van Middelburg en Veere en de wethouder van Vlissingen.

Excuses

Precies 160 jaar na de afschaffing van slavernij in Nederland bood Han Polman, commissaris van de Koning in Zeeland, namens het Zeeuwse provinciebestuur excuses aan, “aan hen die hebben geleden onder het handelen van onze rechtsvoorgangers; de tot slaaf gemaakten, hun nazaten en aan de mensen die de gevolgen van het onrecht van toen vandaag nog ervaren”. Dit deed hij in een toespraak tijdens de herdenking en viering van de afschaffing van de slavernij op 1 juli 2023 bij het slavernijmonument dat staat op de Balans in Middelburg.

Literatuur

En dat vieren wij! Feesten en vieringen van kinderen in kleurrijk Nederland, Amsterdam 2004.
D. Hondius, Zeeuws Slavernij Moment  z.p. 2005.
Gert Oostindie (red.), Het verleden onder ogen; herdenking van de slavernij, Den Haag 2001.
Ineke Strouken, Dit zijn Wij; de 100 belangrijkste tradities van Nederland, Beilen/Utrecht 2010, 194-197.