Een vliegveld bij Breskens

De snoepfabrikant Van Melle liet in 1935 bij Breskens een vliegveld aanleggen. Eerder dat jaar had hij als eerste in Nederland een bedrijfsvliegtuig in gebruik genomen. Behalve voor spoedbestellingen gebruikten de ondernemers het vliegtuig en vliegveld ook om reclame te maken voor biscuit. Nadat Izaak van Melle twee jaar later als inzittende betrokken raakte bij een noodlanding werd het vliegtuig verkocht en raakte het vliegveld buiten gebruik.

Een vergelijkbare Monospar Jubilee. Deze foto van een vergelijkbare Monospar Jubilee geeft aan hoe de Dubbele Arend van Van Melle er in betere tijden uit moet hebben gezien. Van de zestig toestellen die van dit type zijn gebouwd vanaf 1935, is in Nieuw-Zeeland het laatste exemplaar in 1986 bij een brand vernietigd.

Op de topografische kaart (schaal 1:25.000) van westelijk Zeeuws-Vlaanderen uit 1949 is duidelijk een cirkel waar te nemen. Hij ligt ten westen van Breskens, even ten noorden van de Nolletjesdijk tegen de Kieweg. Enig onderzoek wijst uit dat het hier gaat om een vliegveld.

Uitsnede uit de topografische kaart, blad 48c, Vlissingen uit 1949 (Ministerie van Oorlog, Topografische Dienst). Op de kaart staat vermeld: “Verkend in 1936. Gedeeltelijk herzien in 1946 …”.

Van Melle

De van oorsprong Breskense snoepfabrikant Izaak van Melle nam met zijn zoon Gideon in 1935 een bedrijfsvliegtuig in gebruik. Ze waren daarmee het eerste Nederlandse bedrijf dat dit deed. Het vliegtuig was een tweemotorig vracht-/passagiersvliegtuig. De ‘General Aircraft Monospar’ was een vijfzitter, met als naam Dubbele Arend (en had de lettercode PH-IPM).

De Vlissingse Courant van 13 juli 1935 vermeldde dat de firma Van Melle een vrachtvliegtuig had besteld:

“… Het wordt een Monospar ‘Jubilee’, voorzien van 2 Pobjoy Airmotors Niagara II, elk van 90 P.K. Het vliegtuig kan een nuttige last vervoeren van 400 K.G. De kruissnelheid is ruim 200 K.M. per uur…”

Erfenis

Aan het eind van 1935, nog in hetzelfde jaar dus, werd ook een eigen vliegveld met kleine hangar aangelegd. Dit gebeurde op een weiland dat vanwege een erfenis aan mevrouw Van Melle-Kousemaker toekwam. Als verklaring voor de cirkelvorm geldt in eerste instantie de herkenbaarheid van het vliegveld vanuit de lucht. De vorm maakt het waarschijnlijk echter ook mogelijk dit vliegveld vanuit alle windrichtingen aan te vliegen.

Handicap

Zoals de Vlissingse Courant van 6 april 1936 (pagina 1 en 2) meldt:

“Naar wij vernemen, wordt in de nabijheid van Van Melle’s Confectionery Works te Breskens een rond vliegveld aangelegd, met een middellijn van 300 M. Waarschijnlijk zal op het vliegveld ook nachtverlichting worden aangebracht, terwijl in dat geval de vlak er bij staande vuurtoren als aanvliegbaken zal fungeren. Zooals men weet, heeft deze firma een tweemotorig Monospar vliegtuig in haar bezit, waarmede spoedzendingen worden vervoerd. Hierbij werd men echter tot nu toe gehandicapt door het feit, dat men op het vliegveld West-Souburg bij Vlissingen moest landen en per boot de Westerschelde moest oversteken.”

Promotie

Het vliegtuig van Van Melle diende in eerste instantie voor het bezorgen van spoedzendingen. Het betrof diverse bestemmingen in Nederland, België, Engeland en Frankrijk.

Kaft van ‘Het vliegende toffeekistje’. Reclameboekje uit oktober 1935 van Van Melle.

Naast deze dienstvluchten startten in de zomer van 1936 vanaf het eigen vliegveld vliegdemonstraties en diverse rondvluchten. Dit laatste gebeurde als promotie voor een product van Van Melle, namelijk de Monospar-melange. Dit was een biscuit waarmee de klant volgens een reclameslogan uit die tijd ‘werkelijk in de wolken’ kon zijn. Het sparen van voldoende (24) bonnetjes, ingesloten bij dit product, gaf recht op een rondvlucht.

Noodlanding

Op 8 mei 1937 kwam vanwege een noodlanding op het strand bij Noordwijk alweer een einde aan deze onderneming. Aan boord waren de piloot W.A. Rademakers en de directeur Izaak van Melle zelf. Het vliegtuig raakte zwaar beschadigd, met name door het zoute zeewater.

De ‘Dubbele Arend’ in Noordwijk, mei 1937 (bij Hotel Café Restaurant ‘Seinpost’). Het toestel is van het strand op de verharde weg geplaatst, klaar om vervoerd te worden. Plaatselijke belangstellenden laten zich graag vereeuwigen met het toestel. (Bron: hetnoordwijkblog.wordpress.com met afbeelding uit De Blauwdotter, kwartaalblad van het Genootschap Oud Noordwijk)

Zoals blijkt uit een bericht in de Vlissingse Courant van 20 juni 1938 was de Dubbele Arend toen al verkocht en het vliegveld in onbruik. Een vervangend vliegtuig is er nooit gekomen.

Geen spoor

De zaken van Van Melle liepen tijdens de oorlog minder goed. De fabriek werd tijdens een bombardement ook nog eens volledig vernield. Na de oorlog verliet de snoepfabrikant Zeeland om in Rotterdam en weer later in Breda de productie voort te zetten. Van het vliegveld of de cirkelvorm is al geruime tijd geen enkel spoor in het landschap meer te vinden.

Literatuur

Aad P. de Klerk, Cirkels in Zeeland in: Johan Everaers, Wat zien we hier … een liber amicorum voor Frans Beekman, Zierikzee 1995.
Bram Oosterwijk, Werken met suiker: Van Melle (1900-1985), Breda 1985.

Digitale informatiebronnen
hetnoordwijkblog.wordpress.com 
Krantenbank Zeeland (met name Vlissingse Courant)