Privilegie Vlissingen (1572)

Eind 1555 riep Karel V Vlissingen, tezamen met Veere, uit tot markizaat. Hij schonk het aan zijn neef Maximiliaan van Bourgondië. Daarmee kwamen grote stukken leengebied op Walcheren in handen van deze nieuwe markies. Maximiliaan heeft daar overigens maar kort van kunnen profiteren, want drie jaar later stierf hij, meer schulden dan bezittingen achterlatend.

Met de boedelverkoop werd koning Filips II van Spanje de nieuwe eigenaar van Vlissingen. Daarmee verdwenen tevens de havenplannen voorlopig in de ijskast. Want Filips, en misschien nog meer de hertog van Alva, hadden andere, grootse plannen met het braakliggende terrein aan de oostzijde van Vlissingen. Er moest een groot kasteel, een citadel naar het model van Antwerpen, op die plaats verrijzen. Zover kwam het echter niet.

Stadsplattegrond omstreeks 1570, met de vier toegangspoorten, te weten links de Westpoort, daarboven de Poorte van Oud-Vlissinghe, rechts in het midden de Blauwpoort en rechtsonder de Altenapoort (Zeeuws Archief, HTA Vlissingen nr. 2024).

De aanwezigheid van de zeer vele Waalse en Duitse huursoldaten zorgde omstreeks 1568 voor de nodige onrust onder de bevolking. Ook allerlei drastische maatregelen die de hertog had afgekondigd, vielen bij de Vlissingers niet in de goede aarde. Toen er vervolgens geruchten de ronde deden dat er nog meer soldaten naar het overbevolkte plaatsje zouden komen, werd de situatie echt explosief. En inderdaad, foeriers waren in de paasnacht van 5 op 6 april 1572 aangekomen en eisten onderkomen voor naar schatting achthonderd personen. Toen de volgende morgen bekend werd wat er stond te gebeuren, was de maat vol. Een groep heetgebakerde Vlissingers bestormde het tuighuis met de zich daarin bevindende kanonnen. Met deze kanonnen namen ze de op de rede liggende Spaanse transportschepen onder vuur. De gebeurtenissen volgden elkaar daarna snel op. Alle in Vlissingen aanwezige Waalse soldaten werden ontwapend en buiten de poorten gezonden.

(Zeeuws Archief, HTA Vlissingen nr. 71)

Daarmee was Vlissingen de eerste Nederlandse stad die zichzelf had bevrijd van de Spanjaarden. Met de verdrijving van de Spanjaarden brak voor Vlissingen in maatschappelijk en economisch opzicht een zeer belangrijke periode aan. Als beloning voor het moedige gedrag van de Vlissingers verleende de Prins van Oranje de stad verschillende voorrechten en privileges. De stad zou mogen “augmenteren ende vermeerderen naer gelegentheyt”. Dit betekende dat men weer kon gaan werken aan een nieuwe haven; de Nieuwe of Pottekaai. Ook werd het recht van “Craengelt” toegekend, zodat voortaan alle wijnen binnen de stad konden worden verhandeld en opgeslagen.

De omstreeks 1582 aangelegde Pottekaai met links de Nieuwe Kerk en verderop de rooms-katholieke kerk (Zeeuws Archief, Fotocollectie Vlissingen nr. 420).

Vlissingen kreeg het rechtsgebied van een groot deel van Walcheren en daarmee waren de problemen met betrekking tot het laden en lossen op de rede voor Rammekens ook van de baan. Tevens werd de admiraliteitsraad in Vlissingen gevestigd. Kortom, het zijn de jaren waarin Vlissingen zich van zijn klemmende banden kon bevrijden.

Literatuur

H.G. van Grol, De Geschiedenis der Oude Havens van Vlissingen, Vlissingen 1931.